भारत टॉप-5 मध्ये:स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्यात भारतातील महिला अग्रेसर; चीनच्या तुलनेत नवीन महिला उद्योजकात दुप्पट वाढ
नवी दिल्ली24 दिवसांपूर्वी
स्वत:चा व्यवसाय सुरू करण्याच्या बाबतीतही देशातील महिला खूप पुढे आहेत. या बाबतीत, जगातील टॉप-5 अर्थव्यवस्था असलेल्या देशांमध्ये आपण अमेरिकेनंतर दुसऱ्या क्रमांकावर आहोत. लोकसंख्येच्या बाबतीत जवळपास आपल्या बरोबरीने असलेल्या चीनच्या तुलनेत गेल्या साडेतीन वर्षांत स्वत:चा व्यवसाय सुरू करणाऱ्या महिलांची संख्या चीनच्या तुलनेत भारतात दुप्पट आहे.
देशातील नवउद्योजकांमध्ये (उद्योजक) महिलांचा वाटा 11% पर्यंत आहे, तर चीनमध्ये हा आकडा केवळ 5% वर अडकला आहे. हा वाटा यूएसमध्ये 18%, जर्मनीमध्ये 7% आणि जपानमध्ये फक्त 3.6% आहे. ग्लोबल एंटरप्रेन्योरशिप मॉनिटरच्या 2022-23 ग्लोबल रिपोर्टमध्ये हे चित्र समोर आले आहे. UAE, सौदी अरेबिया, तैवान या देशांनंतर नवीन व्यवसाय सुरू करण्यासाठी भारत चौथ्या क्रमांकावर आहे.
कामगिरी : पुरुषांच्या कंपनीपेक्षा 35% जास्त परतावा
- बेन अॅंड कंपनीच्या सर्वेक्षणानुसार, महिलांच्या मालकीच्या स्टार्ट-अपचा ROI (गुंतवणुकीवर परतावा) पुरुषांच्या मालकीच्या कंपन्यांपेक्षा 35% जास्त आहे.
- ग्रामीण भागातील 45% पेक्षा जास्त महिलांनी स्वतःची वेगळी ओळख निर्माण करण्याच्या उद्देशाने स्वतःचा व्यवसाय सुरू केल्याचेही या सर्वेक्षणातून समोर आले आहे.
- सांख्यिकी आणि कार्यक्रम अंमलबजावणी मंत्रालयाच्या मते, देशातील एकूण 5.85 कोटी उद्योजकांपैकी 80 लाख महिला आहेत, ज्याचा हिस्सा 14% आहे. त्यांच्या कंपन्यांमध्ये 2.2 ते 2.7 कोटी लोक काम करतात.
- देशातील 20% एमएसएमई उद्योग महिलांच्या मालकीचे आहेत आणि सुमारे 23% लोक या कंपन्यांमध्ये कार्यरत आहेत.
- नवीन व्यवसाय कल्पना देणाऱ्यांमध्ये महिलांचा वाटा 40% आहे.
संभाव्य : 2030 पर्यंत 17 कोटी नवीन रोजगार उपलब्ध करून देतील
- 2030 पर्यंत, 30 दशलक्षाहून अधिक नवीन महिलांच्या मालकीच्या कंपन्यांमध्ये 15-170 दशलक्ष नोकऱ्या निर्माण होण्याची अपेक्षा आहे.
- सध्या, देशाच्या GDP मध्ये महिलांचा वाटा फक्त 22% आहे, तर जागतिक सरासरी 45% आहे.
- आमच्या स्टार्ट-अप इकोसिस्टममध्ये महिला नेत्यांच्या उदयाचे एक मोठे लक्षण हे आहे की 2019 आणि 2022 मधील 17% गुंतवणुकीचे सौदे हे महिलांच्या मालकीच्या स्टार्ट-अप्ससोबत आहेत. 2030 पर्यंत हा वाटा अनेक पटींनी वाढण्याची अपेक्षा आहे.
- इंडिया ब्रँड इक्विटी फाऊंडेशनच्या मते, महिला नेत्यांसोबत व्यवसायात गुंतवणूक करण्याचे कारण म्हणजे त्या जास्त परताव्याच्या अधिक जोखीम घेऊ शकतात.
- KPMG सर्वेक्षणानुसार, 43% स्त्रिया अधिक जोखीम-प्रतिरोधी आहेत.
आव्हाने : प्रारंभिक निधी उभारणी आणि मर्यादित व्याप्ती
- मर्यादित महिलांना अनुकूल क्षेत्र : बहुतेक महिला उद्योजक शिक्षण, कपडे, सौंदर्य काळजी यासारख्या क्षेत्रांपुरत्या मर्यादित आहेत. तर, उत्पादन, बांधकाम आणि इतर अनेक फायदेशीर क्षेत्रांमध्ये पुरुषांचे वर्चस्व आहे.
- घरगुती काम : सुमारे 43 कोटी कामगार वयोगटातील महिलांपैकी 34 कोटी अशा कामांमध्ये गुंतलेल्या आहेत, ज्यासाठी वेतन दिले जात नाही. रोजगारक्षम 1.9 कोटी महिलांकडे अजिबात नोकऱ्या नाहीत.
- निधीची व्यवस्था : देशातील बहुतेक महिलांच्या नावावर कोणतीही मालमत्ता नाही, ज्यामुळे नवीन व्यवसायासाठी कर्ज मिळणे कठीण होते.
गेल्या वर्षी ऑक्टोबरमध्ये केंद्राने महिला उद्योजकांसाठी 'herSTART' नावाचे व्यासपीठ सुरू केले. त्यांच्या स्टार्टअपसाठी एका वर्षासाठी दरमहा 20 हजारांपर्यंत मदत देण्याची तरतूद आहे.