कामाची गोष्टधावत्या ट्रेनमध्ये लोखंडी रॉड गेला मानेच्या आर-पार:प्रवाशाचा मृत्यू; रेल्वे प्रवासात अपघात झाला तर कसा करावा दावा?

बेटा, खिडकी बंद कर… नको बाबा, मग मला बाहेरचे कसे दिसणार. बेटा, तु तुझ्यासोबत एक कॉमिक घेऊन आली आहेस ना? ते वाच.... एखादा दगड बाहेरून येऊन तुला लागू शकतो. ठीक आहे बाबा.

लहानपणी माझे वडील स्लीपर क्लासमध्ये प्रवास करताना अशा गोष्टी सांगायचे. ट्रेनच्या खिडकीबाबत तुमचे पालक किंवा तुम्ही तुमच्या मुलांना असा काही सल्ला देता का? जर होय, तर मुलांनी त्यांच्या पालकांच्या आज्ञा पाळल्या पाहिजेत आणि खिडकी बंद केली पाहिजे. कारण तुम्ही वाचले असेचल...

उत्तर प्रदेशातील अलिगढमध्ये रुळावर पडलेली एक सळई नीलांचल एक्स्प्रेसची खिडकीतून प्रवाशाच्या गळ्यात घुसली आणि त्याचे डोके फाडून बाहेर आली. यात प्रवाशाचा जागीच मृत्यू झाला. अपघाताच्या वेळी ट्रेनचा वेग ताशी 110 किमी होता. अपघातानंतर डब्यात आरडाओरडा झाला. कंपार्टमेंटची फरशी रक्ताने लाल झाली होता. दरम्यान, इतर प्रवाशांनी साखळी ओढून ट्रेन थांबवली. जीआरपी आणि आरपीएफला बोलावले. मृतदेह रेल्वेतून बाहेर काढून पोस्टमॉर्टमसाठी पाठवण्यात आला.

आज आपण कामाची गोष्ट मध्ये रेल्वेमुळे प्रवाशांचे होणारे नुकसान यावर चर्चा करणार आहोत.

आम्ही बातमीला 2 भागात विभागत आहोत.

पहिल्या भागापासून सुरुवात करूया...

प्रश्न- रेल्वे स्थानकात पाऊल ठेवताच प्रवाशाबाबत रेल्वेची जबाबदारी सुरू होते का?

उत्तर- नक्कीच, पण तुमच्या सामानाची नाही तर तुमच्या म्हणजे प्रवाशाची. त्याच्या सामानाच्या सुरक्षेची जबाबदारी प्रवाशी स्वतःच घेतो.

प्रश्न- रेल्वेच्या आवारात किंवा ट्रेनमध्ये प्रवासादरम्यान प्रवाशाला काही शारीरिक इजा झाल्यास काय होईल?

उत्तर- रेल्वे कायदा 1989 च्या कलम 124 नुसार, एखाद्या प्रवाशाचा अपघात झाला किंवा त्याचा अचानक मृत्यू झाला तर त्याला नुकसान भरपाई दिली जाईल.

प्रश्न- अपघात किंवा मृत्यू झाल्यास प्रवाशांना कोणत्या परिस्थितीत भरपाई मिळते?

उत्तर- सर्वोच्च न्यायालयाच्या 2018 च्या निर्णयानुसार-

प्रश्न- अनेक लोक आत्महत्या करण्यासाठी रेल्वेचा अवलंब करतात, जसे की चालत्या ट्रेनसमोर उभे राहणे किंवा ट्रेनमध्ये प्रवास करताना त्यातून उडी मारणे. अशा परिस्थितीतही मला भरपाई मिळेल का?

उत्तर - अजिबात नाही. अशा परिस्थितीची जबाबदारी ना रेल्वे प्रशासन घेते, ना रेल्वेकडून कोणतीही भरपाई दिली जाते.

तसेच जर एखादा प्रवासी…

त्यानंतरही त्याला रेल्वेकडून कोणत्याही प्रकारची भरपाई दिली जाणार नाही. उलट आत्महत्या करताना प्रवासी वाचला तर त्याच्यावर कायदेशीर गुन्हा दाखल केला जाईल. लक्षात ठेवा आपल्या देशात आत्महत्या हा गुन्हा मानला जातो.

प्रश्न- विना तिकीट प्रवास करणाऱ्या प्रवाशांची जबाबदारीही रेल्वे घेते की नाही?

उत्तर- 2018 मध्ये सर्वोच्च न्यायालयाने एक महत्त्वाचा निर्णय दिला होता, ज्यामध्ये…

याशिवाय सर्वोच्च न्यायालयाने निकालात असेही म्हटले होते की…

प्रश्न- रेल्वेच्या आवारात किंवा ट्रेनमध्ये एखाद्याचा नैसर्गिक मृत्यू झाल्यास- जसे हृदयविकाराचा झटका आला. तरीही प्रवासी आणि त्याच्या कुटुंबीयांना नुकसानभरपाई मिळेल का?

उत्तर - नाही. अशा परिस्थितीत कोणतीही भरपाई दिली जाणार नाही. कारण हा नैसर्गिक मृत्यू रेल्वेच्या चुकीमुळे झालेला नाही.

प्रश्न- अपघात किंवा मृत्यू झाल्यास किती नुकसान भरपाई मिळेल?

उत्तर- ज्या व्यक्तीचा मृत्यू किंवा अपघात झाला त्याच्या कमाईच्या आधारावर भरपाई दिली जाईल. वास्तविक, प्रवासी आणि त्याचे कुटुंब स्वत: भरपाईची रक्कम निश्चित करू शकतात आणि न्यायाधिकरणासमोर दावा सादर करू शकतात. किती भरपाई द्यायची आणि किती नाही, याचा अंतिम निर्णय न्यायाधिकरणानेच घेतला आहे.

आता बातमीच्या दुसऱ्या भागाबद्दल बोलूया-

प्रश्न- रेल्वेच्या आवारात प्रवाशाचे सामान चोरीला गेल्यास काय होईल?

उत्तर- यासाठी भरपाई मिळू शकते पण एक अट आहे. म्हणजेच जर सामान तुमच्या हातात असेल आणि ते चोरीला गेले तर तुम्हाला त्याची भरपाई मिळणार नाही. जर रेल्वेने तुम्हाला सामान ठेवण्यासाठी जागा दिली असेल आणि तिथून सामानाची चोरी झाली असेल तर तुम्हाला नुकसान भरपाई मिळेल. जसे- ट्रेनमध्ये, वेटिंग हॉलमध्ये किंवा लिफ्टमध्ये.

प्रश्न- मग प्लॅटफॉर्मवरूनही सामान चोरीला गेले, तर नुकसानभरपाई मिळणार का?

उत्तर- असे काही नाही की, तुम्ही सामान फलाटावर टाकून निघून गेलात आणि चोरी झाली, तर भरपाई मिळेल. अशा परिस्थितीत भरपाई मिळणार नाही. याशिवाय तुम्ही सामान प्लॅटफॉर्मवर आणला आहे की नाही हेही सिद्ध करता येत नाही. ट्रेनमध्ये सामान चोरीला गेल्यास, तुम्ही सामान घेऊन प्रवास करत होता असे रेल्वेला समजावे लागेल. कारण ती जागा तुम्हाला रेल्वेने दिली आहे.

साधी गोष्ट अशी आहे की प्लॅटफॉर्मवरून वस्तू चोरीला गेल्यास नुकसान भरपाई मिळण्याची फारच कमी आशा आहे.

प्रश्न- चालत्या ट्रेनमध्ये सामान चोरीला गेल्यास काय करावे?

उत्तर- अनेक वेळा प्रवाशांचे सामानही परत मिळते. त्यामुळे, चालत्या ट्रेनमध्ये सामान चोरीला गेल्यास, पॅसेंजर ट्रेनच्या टीटी, कंडक्टर, कोच अटेंडंट, गार्ड किंवा जीआरपी एस्कॉर्ट यांना कळवा. ते तुम्हाला तुमच्या चोरी झालेल्या किंवा हरवलेल्या वस्तूंची तक्रार करण्यास मदत करतील.

चालत्या ट्रेनमध्ये सामान चोरीला गेल्यास खालील प्रमाणे करा तक्रार

टीप- या 3 पायऱ्या फॉलो केल्यानंतर तुमची तक्रार नोंदवली जाईल

प्रश्न- ट्रेनमध्ये सामान चोरीला गेल्यास, प्रवास खंडित करून प्रवाशाला स्टेशनवर एफआयआर दाखल करण्यासाठी थांबणे आवश्यक आहे का?

उत्तर - नाही. हे करणे आवश्यक नाही. तुम्ही चालत्या ट्रेनमध्येही एफआयआर दाखल करू शकता, परंतु जर परिस्थिती अत्यंत टोकाची असेल आणि प्रवाशाची साक्ष आवश्यक असेल, तर तुम्हाला स्टेशनवर उतरून जीआरपी स्टेशनवर साक्ष द्यावी लागेल.

प्रश्‍न- आजकाल प्रत्येक काम ऑनलाइन होऊ लागले आहे, आपण ऑनलाइनही तक्रार नोंदवू शकतो का?

उत्तर- होय, अर्थातच, प्रवासी ऑनलाइन तक्रारीही नोंदवू शकतात. त्याला शून्य एफआयआर मानले जाईल आणि तपास त्वरित सुरू होईल.

प्रश्‍न- केवळ सामान चोरीची तक्रार रेल मदत अॅपवर नोंदवता येते की इतरही?

उत्तर- तुम्ही अॅपवर कोणत्याही प्रकारची तक्रार दाखल करू शकता. उदाहरणार्थ, बाथरूम स्वच्छ नाही, कोणत्याही प्रकारची चोरी किंवा छेडछाडीची घटना. याशिवाय तुम्ही कोणतीही सूचना देऊ शकता.

रेल्वे मदत अॅपवर जाण्यासाठी येथे क्लिक करा

अखेरीस पण महत्त्वाचे

प्रवास करताना सामान चोरीला जाण्याची शक्यता कमी करण्यासाठी खालील गोष्टी लक्षात ठेवा-

रेल्वेच्या या आकडेवारीवर एक नजर टाका

(आजची आमचे तज्ज्ञ आहेत - वकील योगेश भटनागर, कायदेतज्ज्ञ)