दिव्य मराठी एक्सप्लेनरमद्यपीस विमानातून उतरवले जाऊ शकते:कोणत्या नियमांनुसार एयरलाईन्सला अधिकार, जाणून घ्या सविस्तर दिशानिर्देश...

मद्यधुंद अवस्थेतील एखाद्या प्रवाशाला एखादी विमान कंपनी विमानातून उतरवू शकते का? किंवा त्याने गोंधळ घातल्यास, प्रवाशाने क्रू सदस्यासह गैरवर्तन केल्यास काय होईल?

विमानात दारू प्यायल्यास एअरलाइन्स प्रवाशांना प्रवास करण्यापासून रोखू शकते का, विमान प्रवासात प्रवाशांच्या वागणुकीबाबत काय नियम आहेत हे दिव्य मराठी एक्सप्लेनरमधून जाणून घेणार आहोत.

प्रश्‍न-1: मद्यपान आणि गैरवर्तणूक याबाबत काय नियम आहेत?

उत्तर: नागरी विमान वाहतूक महासंचालनालय (DGCA) ही सरकारची नियामक संस्था आहे, जी नागरी उड्डाणाचे नियमन करते. यामध्ये प्रामुख्याने विमान अपघात आणि इतर घटनांचा तपास केला जातो.

DGCA भारतीय विमान नियम, 1937 च्या 22, 23 आणि 29 या तरतुदींनुसार गोंधळ घालणे, जास्त मद्यपान किंवा शिवीगाळ केल्याबद्दल प्रवाशांना प्रवास करण्यापासून रोखता येते आणि त्यांना विमानात उतरवता येते.

प्रोव्हिजन 22 म्हणते की क्रू मेंबरवर हल्ला करणे किंवा धमकी देणे, मग ती शारीरिक असो किंवा शाब्दिक, ते त्या क्रू मेंबरच्या कामात व्यत्यय आणल्यासारखे मानले जाईल. असे केल्यास प्रवाशाला विमानात चढण्यापासून रोखले जाऊ शकते. विमानातील सुरक्षा उपायांचे पालन करण्यास नकार देणे देखील या श्रेणीत येते.

प्रोव्हिजन 23 सांगते की प्रवाशाने दारु किंवा अंमली पदार्थांच्या प्रभावाखाली विमानाची किंवा कोणत्याही व्यक्तीची सुरक्षा धोक्यात आणली असेल तर त्याला खाली उतरवले जाऊ शकते.

प्रश्न-2: हे नियम परदेशातही लागू होतील का?

उत्तर: हे नियम भारतात येणाऱ्या सर्व आंतरराष्ट्रीय विमानांना लागू होतात. जर घटना परदेशात घडली असेल आणि विमान कंपनीही परदेशी असतील तर हे नियम लागू होणार नाहीत.

प्रश्न-3: विमानात मद्यधुंद अवस्थेत गोंधळ केल्याप्रकरणी कोण कारवाई करते?

उत्तरः सर्वोच्च न्यायालयाचे वरिष्ठ अधिवक्ता विराग गुप्ता म्हणतात की अशा प्रकरणांमध्ये कारवाई ठिकाणानुसार ठरविली जाते. जसे...

12 नॉटिकल मैलांच्या पुढे आंतरराष्ट्रीय अवकाशात(इंटरनॅशनल स्पेस) विमान असेल तर अनेक देशांचे कायदे लागू होऊ शकतात.

प्रश्न 4: काही आंतरराष्ट्रीय नियम देखील आहेत का?

उत्तर: विविध देशांमधील आंतरराष्ट्रीय घडामोडींमध्ये समन्वय साधण्यासाठी आणि असे गुन्हे रोखण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय नागरी विमान वाहतूक संघटना (ICAO) ची स्थापना करण्यात आली आहे. या अंतर्गत अनेक आंतरराष्ट्रीय करार झाले आहेत.

हे काही उदाहरणांनीही समजू शकते. उदाहरणार्थ, 2013 मध्ये, पाकिस्तान एअरलाइन्सच्या पायलटने खूप दारू प्यायली आणि त्याच्यावर यूके कायद्यानुसार कारवाई करण्यात आली. अपहरण प्रकरणांमध्ये, आरोपी, पीडित, विमान आणि कर्मचाऱ्यांनुसार प्रत्येक देश त्यांच्या कायद्यानुसार कारवाई करण्याचा प्रयत्न करतात आणि वाद झाल्यास आंतरराष्ट्रीय न्यायालयात (ICJ) निर्णय घेतला जातो.

भारतात 2017 मध्ये नो फ्लाय लिस्ट अंतर्गत कारवाई सुरू झाली, ज्यासाठी DGCA नियामक बनले आहे.

प्रश्न-5: सरकार अशा प्रवाशाला विमानाने प्रवास करण्यापासून रोखू शकते का?

उत्तरः नागरी उड्डयन मंत्रालयाने 2017 मध्ये नवीन मार्गदर्शक तत्त्वे जारी करताना गैरवर्तन करणाऱ्या प्रवाशाला नो-फ्लाय लिस्टमध्ये टाकण्यास सांगितले होते. जगातील अनेक देशांमध्ये ही व्यवस्था आहे. यामध्ये गैरवर्तन किंवा हिंसाचार करणाऱ्या विमान प्रवाशांना नो-फ्लाय लिस्टमध्ये टाकले जाते.

या यादीत असण्याचा अर्थ असा होतो की ती व्यक्ती पुन्हा त्या एअरलाइनद्वारे प्रवास करू शकत नाही. ही बंदी दीर्घकाळासाठी किंवा काही वर्षे किंवा महिन्यांसाठी असू शकते.

भारताच्या नागरी उड्डयन मंत्रालयाने गैरवर्तनाची 3 श्रेणींमध्ये विभागणी केली आहे. या अंतर्गत, बंदीची मर्यादा 3 महिने ते 2 वर्षांपर्यंत किंवा अनिश्चित काळासाठी देखील असू शकते.

यासाठी पायलट-इन-कमांडला याबाबत एअरलाइन्स अधिकाऱ्यांकडे तक्रार करावी लागेल. त्यानंतर अंतर्गत समिती 10 दिवसांत त्याची तपासणी करते. त्यानंतर प्रवाशांच्या वर्तनाचे गांभीर्य ठरवले जाते.

तपास सुरू असताना अशा लोकांवर 10 दिवसांची बंदी घातली जाऊ शकते. तपासाच्या निकालानंतर एअरलाइन व्यक्तीला नो-फ्लाय लिस्टमध्ये ठेवू शकते.

प्रश्न-6: ​​भारताचे नागरी विमान वाहतूक मंत्रालय भगवंत मान यांच्या प्रकरणाची चौकशी करू शकते का?

उत्तरः नाही. कारण ही घटना ना भारतात घडली होती ना हे विमान भारताचे होते. जर्मनीतील फ्रँकफर्ट विमानतळावर ही घटना घडली असून हे विमानही लुफ्थांसा एअरलाइन्सचे होते. अशा स्थितीत भारताचे विमान वाहतूक मंत्रालय या प्रकरणाची चौकशी करू शकत नाही.

मात्र, पंजाबचे मुख्यमंत्री भगवंत मान दारूच्या नशेत विमानात चढल्याच्या आरोपाची चौकशी करणार असल्याचे नागरी उड्डयन मंत्रालयाने म्हटले आहे.

नागरी उड्डयन मंत्री ज्योतिरादित्य शिंदे यांनीही आपल्या वक्तव्यात ही घटना परदेशी भूमीवर घडल्याचे म्हटले आहे. प्रथम आपण वस्तुस्थितीची पडताळणी करू. लुफ्थांसा ने डेटा द्यावा. मला पाठवलेल्या अपीलांच्या आधारे मी नक्कीच यात लक्ष घालेन. म्हणजेच, विमान वाहतूक मंत्रालय केवळ मान हे मद्य प्राशन करून विमानात चढले होते की नाही हे शोधून काढणार आहे.