जनरल बिपिन रावत यांच्या स्मरणार्थ:एक लष्करी राजकारणी, ज्यांनी टॉप लीडरशीपतसोबत समन्वय साधला आणि शेवटच्या जवानापर्यंत पोहोचले

जनरल बिपिन रावत हे लष्करी राजकारणी होते. असे म्हणण्याची दोन कारणे आहेत. एकीकडे टॉप लीडरशिपसोबत ताळमेळ साधण्याची क्षमता त्यांच्यात होती. दुसरीकडे, शेवटच्या जवानापर्यंतही संपर्क होता. जनरल रावत यांच्याशी माझा जवळचा संबंध आहे आणि मी त्यांना जवळून पाहिले आहे. त्यांचे निधन हे माझे वैयक्तिक नुकसान आहे.

देशाच्या प्रत्येक क्षेत्रात सेवा दिली
जनरल बिपिन रावत हे कट्टर लष्करी अधिकारी आणि सक्षम नेते होते. त्यांनी इंडियन मिलिटरी अकादमीमध्ये अव्वल स्थान पटकावले आणि त्यांना स्वॉर्ड ऑफ ऑनरने सन्मानित करण्यात आले. त्यांनी देशातील सर्व कार्यक्षेत्रात काम केले. मग ती जम्मू-काश्मीरची पाकिस्तानशी असलेली सीमा असो, की ईशान्येकडील चीनची सीमा असो. त्यांनी काउंटर इनसर्जन्सीमध्येही काम केले. कदाचित वेगवेगळ्या क्षेत्रातील एक्स्पोजर आणि व्यावसायिक क्षमतेमुळे सरकारने त्यांना देशातील पहिले सीडीएस बनवले.

आउट ऑफ द बॉक्स विचार आणि कठोर निर्णय घेणारे
जनरल रावत यांनी नेहमीच चौकटीबाहेरचा विचार केला आणि कठीण निर्णय घेण्यास ते मागे हटले नाहीत. ईशान्येतील कॉर्प्स कमांडर असताना, जेव्हा दहशतवाद्यांनी सैनिकांवर हल्ला केला आणि 16 सैनिकांना ठार केले, तेव्हा त्यांनी म्यानमार सीमा ओलांडली आणि दहशतवाद्यांवर सर्जिकल स्ट्राइक केले.

2017 मध्ये लष्करप्रमुख म्हणून त्यांनी डोकलाममध्ये चीनविरोधात कठोर भूमिका घेतली होती. बालाकोट हवाई हल्ल्याला कोणत्याही प्रत्युत्तराचा सामना करण्यासाठी लष्कर सज्ज होते. सीडीएस म्हणून त्यांनी लष्कर आणि हवाई दलाला एकत्र करून लडाखमधील चिनी घुसखोरी रोखली.

स्पष्टवक्ते होते
जनरल बिपिन रावत यांच्या स्पष्ट बोलण्याने त्यांना इतर लोकांपेक्षा वेगळे केले. कधी कधी कडवट बोलायचे. जवळच्या व्यक्तीशी बोलतानाही ते स्पष्ट आणि थेट बोलत असे. लोकप्रियता मिळवण्यापेक्षा प्रामाणिक असणं त्यांच्यासाठी महत्त्वाचं होतं.

ते एक असे व्यक्ती होते ज्यांच्याशी तुम्ही मोकळेपणाने बोलू शकत होता. जेव्हा ते लष्करप्रमुख होते, तेव्हा मी इंटीग्रेटेड डिफेंस स्टाफचा प्रमुख होतो. आम्ही एकत्र खूप काम केले, विशेषतः सैन्याच्या इंटीग्रेशवर. ते एक चांगला मित्र असल्याने या संवेदनशील विषयावर आमच्यात मतभेद असायचे. माझ्या निवृत्तीनंतरही आम्ही वेगवेगळ्या विषयांवर संपर्कात राहिलो.

2015 मध्ये हेलिकॉप्टर अपघातातून बचावले
जनरल बिपिन रावत हे याआधी हेलिकॉप्टर अपघातात थोडक्यात बचावले होते. ही त्यावेळची घटना आहे जेव्हा ते ईशान्येत कॉर्प्स कमांडर होते. त्यांचे हेलिकॉप्टर क्रॅश झाले, मात्र ते बचावले. ते एक कट्टर व्यक्तिमत्व होते. अपघातानंतर काही तासांनी त्यांनी दुसऱ्या हेलिकॉप्टरने उड्डाण केले.

सीडीएस म्हणून जनरल रावत यांना लष्कर, नौदल आणि हवाई दलाच्या एकत्रीकरणाचे काम देण्यात आले. हे एक आव्हानात्मक काम आहे. जनरल रावत यांनी लष्करी कामकाज विभागाची निर्मिती करून तीन वर्षांत एकात्मिक कमांड तयार करण्याची प्रक्रिया सुरू केली होती. हे एक कठीण काम आहे, सैन्याने आपला सेनापती गमावला आहे जो या कामात तज्ञ होता.

सीडीएससमोर अनेक आव्हाने होती
दोन वर्षांपूर्वी जनरल रावत यांना सीडीएस करण्यात आले होते. तेव्हापासून जगाने अनेक बदल पाहिले आहेत – महामारी, सैन्याचे एकत्रीकरण, अफगाणिस्तानमधील तालिबानची माघार, एलएसीवरील चिनी सैन्याशी सामना. त्यांच्याकडे काम कमी नव्हते, पण त्यांनी हसतमुखाने वेगवेगळ्या जबाबदाऱ्या घेतल्या. मला अनेकदा प्रश्न पडतो की, त्यांना सगळीकडे असण्याची उर्जा कुठून मिळत होती. त्यांनी सर्वत्र हजेरी तर लावलीच, पण पूर्ण उत्साहाने नेतृत्वही दिले.

सीडीएसचे अपूर्ण काम
पुढील CDS ला सैन्याच्या एकत्रीकरणाचे काम चालू ठेवावे लागेल. एअर डिफेन्स कमांड आणि मेरीटाईम कमांड लवकरच कार्यान्वित करण्यात येणार असल्याची घोषणा करण्यात आली आहे. जनरल रावत यांचा भर शस्त्रास्त्रे आणि उपकरणांच्या स्वावलंबनावर होता. हा वारसाही पुढे नेला पाहिजे. भारतीय लष्कर आणि सशस्त्र दल अतिशय प्रोफेशनल आहेत. ते दोघे मिळून हा वारसा पुढे नेतील. भारतीय सशस्त्र दलात मोठे परिवर्तन घडवून आणल्याबद्दल जनरल रावत यांना इतिहास स्मरणात ठेवेल.

जनरल रावत यांच्या पत्नी श्रीमती मधुलिका रावत यांनाही मी आदरांजली वाहतो. त्या एक चांगली मैत्रीणही होत्या. जनरल रावत यांच्या मुलींबद्दल माझ्या मनःपूर्वक संवेदना, ज्यांनी त्यांचे दोन्ही पालक गमावले. जनरल रावत यांच्या दुःखद आणि अकाली निधनाने भारताने एक महान पुत्र गमावला आहे. प्रत्येकाच्या हृदयात त्यांनी स्वतःची जागा निर्माण केली आहे. गुड बाय माझ्या मित्रा. तुझी नेहमी आठवण येईल.

जय हिंद :
ले. जनरल (रिटा.) सतीश दुआ
(लेफ्टनंट जनरल सतीश दुआ हे काश्मीरमध्ये कॉर्प्स कमांडर राहिले आहेत. ते चीफ ऑफ इंटिग्रेटेड डिफेन्स स्टाफ म्हणून निवृत्त झाले आहेत. त्यांची वैयक्तिक मते या लेखात व्यक्त केली आहेत.)