दिव्य मराठी एक्सप्लेनररक्त काढून ‘ब्लड पेंटिंग’ भेट देण्याचा ट्रेंड:तामिळनाडू सरकारने घातली बंदी; का वाढतेय त्याची क्रेझ?

तामिळनाडू सरकारने रक्ताने बनवलेल्या पेंटिंगवर बंदी घातली आहे. यामागे राज्यातील 'ब्लड आर्ट'चा ट्रेंड वाढल्याचे कारण सांगितले जात आहे. सुरक्षेच्या दृष्टीने राज्य सरकारने हा निर्णय घेतला आहे. या एक्सप्लेनरमध्ये तुम्ही समजून घेऊ शकता...

चेन्नई येथील 20 वर्षीय गणेशनच्या मैत्रिणीचा गेल्या वर्षी 10 डिसेंबरला वाढदिवस होता. गणेशनला त्याच्या मैत्रिणीला काहीतरी अनोखे गिफ्ट द्यायचे होते, ज्यामुळे त्याचे प्रेम इतरांपेक्षा वेगळे दिसेल. यादरम्यान त्याच्या एका मित्राने त्याला 'ब्लड आर्ट'बद्दल सांगितले. अशी पेटींग ज्यामध्ये तुम्ही तुमच्या रक्ताने तुमच्या जवळच्या व्यक्तीचे चित्र बनवू शकता.

गणेशन यांना ही कल्पना अगदी अनोखी वाटली. ते चेन्नईतील अशाच एका स्टुडिओत गेले. येथे गणेशन यांनी ए 4 आकाराचे पेंटिंग बनवण्यासाठी 5 मिली रक्त दिले. तामिळनाडूमध्ये गणेशन सारखी शेकडो प्रकरणे समोर आली आहेत, ज्यात लोक आपल्या प्रियजनांसाठी रक्ताने पेंटिंग करत आहेत.

तामिळनाडू सरकारने 'ब्लड आर्ट'वर बंदी का घातली?

28 डिसेंबर 2022 रोजी, तामिळनाडूचे आरोग्य मंत्री एमए सुब्रमण्यम अचानक चेन्नईतील रक्ताच्या थारोळ्यात असलेल्या स्टुडिओत पोहोचले. चित्रकलेसाठी येथे ठेवलेल्या रक्ताच्या अनेक कुप्या आणि सुया पाहून त्यांना आश्चर्य वाटते. त्याचवेळी त्यांनी रक्ताने चित्रे बनवणाऱ्या स्टुडिओवर बंदी घालण्याची घोषणा केली.

मंत्री सुब्रमण्यम म्हणाले की, रक्ताने पेंटिंग बनवणाऱ्या व्यक्ती किंवा संस्थेवर फौजदारी कारवाई केली जाईल. सुब्रमण्यम म्हणाले की- 'रक्त कला दंडनीय आहे. रक्तदान हे धार्मिक कार्य आहे. अशा उद्देशांसाठी रक्त काढणे स्वीकार्य नाही. प्रेम आणि आपुलकी दाखवण्याचे आणखी बरेच मार्ग आहेत. यामध्ये रक्त कला समाविष्ट करू नये.

तपासादरम्यान स्टुडिओमध्ये रक्त घेण्याची प्रक्रिया निर्धारित प्रोटोकॉलनुसार होत नसल्याचे आढळून आले. इथे एकच सुई अनेक लोकांचे रक्त काढण्यासाठी वापरली जाते. त्यामुळे सर्वसामान्यांमध्ये संसर्ग पसरण्याचा धोका निर्माण झाला आहे.

'सामान्य लोकांना रक्त काढण्याची परवानगी नाही'

आरोग्य तज्ज्ञ एम वेंकटचलम यांच्या मते, तामिळनाडूमध्ये हा ट्रेंड झपाट्याने वाढत आहे, ही चिंतेची बाब आहे. केवळ प्रयोगशाळा तंत्रज्ञ, फ्लेबोटोमिस्ट, परिचारिका किंवा चिकित्सकांना मानवी शरीरातून रक्त काढण्याची परवानगी आहे.

ते म्हणाले की, अशा स्टुडिओमध्ये लोक धोका पत्करून रक्त काढत आहेत हे समजण्यापलीकडचे आहे. त्यामुळे अनेक आजार पसरण्याची शक्यता आहे. जसे-

याचे कारण असे की, हे विषाणू दुसऱ्या माणसाच्या शरीरात फक्त रक्त आणि इतर शरीरातील द्रवाद्वारे प्रवेश करतात.

दिल्लीतील एक संस्था रक्ताने देशभक्तांची चित्रे बनवते

दिल्लीस्थित ‘शहीद स्मृती चेतना समिती’ ही संस्था आपल्या सदस्यांनी दान केलेल्या रक्ताचा वापर देशभक्तांची चित्रे बनवण्यासाठी करत आहे. ही संस्था रवी चंद्र गुप्ता नावाच्या निवृत्त मुख्याध्यापकाने सुरू केली होती.

या संस्थेने आतापर्यंत 250 हून अधिक रक्तचित्रे बनवली आहेत. येथे तयार केलेली रक्तचित्रे देशभरातील संग्रहालयात नेली जातात. या संस्थेचे प्रमुख प्रेम शुक्ला सांगतात की, ते संस्थेच्या सदस्यांकडून रक्त गोळा करण्यासाठी सर्व नियम आणि निकष पाळतात. लोकांमध्ये देशभक्ती जागृत करण्यासाठी हे केले जात असल्याचे त्यांचे म्हणणे आहे. प्रेम शुक्ला म्हणाले की, जर चित्र रक्ताचे असेल तर लोक त्यात जास्त रस घेतात. कारण रक्तामुळे भावना निर्माण होतात.

'लोकांचे लक्ष वेधून घेण्यासाठी सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे रक्त'

एका मुलाखतीत समाजशास्त्रज्ञ संजय श्रीवास्तव यांनी म्हटले आहे की, लोकांचे लक्ष वेधण्यासाठी रक्त हे सर्वोत्तम माध्यम आहे. रक्त हे भारतातील निष्ठेचे सर्वोत्तम प्रमाण मानले जाते. एवढेच नाही तर मासिक पाळीबद्दल लोकांमध्ये जनजागृती करण्यासाठी महिलांनी आपल्या रक्ताचा वापर केला आहे.

हे एका उदाहरणाने समजू शकते. खरे तर 2004 मध्ये चेन्नईतील कराटे शिक्षक शिहान हुसैनी यांनी रक्ताने जयललिता यांची अनेक चित्रे बनवली होती. या चित्रांवर जयललिता इतक्या खूश झाल्या की, त्यांनी हुसैनी यांना आपल्या घरी बोलावले आणि त्यांना 80 कोटी रुपयांचा भूखंड देण्याचे वचन दिले.

'हेमॅटोलॉजी: बेसिक प्रिन्सिपल्स अँड प्रॅक्टिस' या पुस्तकाचे लेखक जॉन अनास्तासी एमडी यांच्या म्हणण्यानुसार, 'ब्लड आर्ट' हा एक प्रकारे प्रचार आणि प्रसाराचे साधन म्हणून वापरला गेला आहे. त्यामुळे सत्ताधारी किंवा सत्तेच्या शीर्षस्थानी बसलेल्या व्यक्तीची निर्णयक्षमताही बदलू शकते.

34 वर्षांपूर्वी बंगाल सरकारने जनतेला रक्त विकण्याचे आवाहन केले होते

34 वर्षांपूर्वीची म्हणजे 1988 ची गोष्ट आहे. यावेळी पश्चिम बंगालमध्ये मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्षाचे सरकार होते. राज्यात वीज प्रकल्प उभारण्यासाठी केंद्र सरकारने राज्याला पैसे देण्यास नकार दिला. यानंतर, बंगालच्या कम्युनिस्ट सरकारने आपल्या समर्थकांना वीज प्रकल्प उभारण्यासाठी रक्त विकून पैसे उभे करण्याचे आवाहन केले.

काही वेळातच पक्षाच्या कार्यकर्त्यांनी मोठ्या संख्येने रक्त जमा केले. मात्र, त्यावेळी रक्त जतन करण्यासाठी राज्यात कोणतीही यंत्रणा नव्हती. त्यामुळे जमा झालेले रक्त नष्ट करावे लागले. हा वीज प्रकल्प नंतर बंगाल सरकारने जपानकडून कर्ज घेऊन पूर्ण केला. आजही बहुसंख्य संघटना किंवा राजकीय पक्ष लोकांच्या सहानुभूतीसाठी रक्तदान शिबिरे आयोजित करतात.

केवळ प्रेमच नाही तर रक्त हे चळवळींचेही प्रतीक

1980 मध्ये आसाममध्ये आंदोलन सुरू झाले. राज्याच्या तेलसाठ्यांवरील केंद्र सरकारच्या अधिकाराला विरोध करणे हा त्याचा उद्देश होता. आसाममधील तेल इतर राज्यात जाऊ नये, असे लोकांचे म्हणणे होते. रक्तात लिहिलेल्या एका घोषणेने या आंदोलनाला बळ मिळाले. वास्तविक, एका 22 वर्षीय तरुणाने गुवाहाटीच्या रस्त्यावर स्वतःच्या रक्ताने लिहिलं- 'आम्ही रक्त देऊ, तेल नाही', नंतर ही घोषणा आंदोलनात सहभागी झालेल्या लोकांच्या ओठांवर रुळली.

रक्त हे चळवळीचे प्रतीक बनल्याचे हे एकमेव उदाहरण नाही. याआधी 1841 मध्ये इंग्रजांविरुद्धच्या लढाईत लाला हुकुम चंद यांनी रक्ताने पत्र लिहून दिल्लीच्या मुघल सम्राटाची मदत मागितली होती. लाला हुकुम चंद हे हरियाणातील हांसी येथील रहिवासी होते. मात्र, लवकरच इंग्रजांनी दिल्लीही ताब्यात घेतली. 15 नोव्हेंबर 1857 चे हे पत्र इंग्रजांच्या हाती लागले. यानंतर हुकुमचंद यांना फाशी देण्यात आली.

तसेच कायद्यांना विरोध करण्यासाठी आणि आपल्या मागण्या सरकारसमोर ठामपणे मांडण्यासाठी रक्ताने पत्रे लिहिली आहेत. फेब्रुवारी 2022 मध्ये, बदाऊनच्या तरुणांनी संरक्षण मंत्री आणि पंतप्रधानांना रक्ताने पत्र लिहून भारतीय सैन्यात अहिर रेजिमेंटची मागणी केली, तेव्हा ही बाब अधोरेखित झाली.

विविध विषयांवरील इतर एक्सप्लेनर देखील वाचा...

स्वयंपाकी होऊ शकतो पुतीन यांचा उत्तराधिकारी:9 वर्षे तुरुंगात राहिले येवगेनी, हॉट डॉगचा स्टॉल लावला, खासगी सैन्यही बनवले

24 रशियन श्रीमंतांचा मृत्यू, पुतिन यांच्यावर संशय:कोणी डोंगरावरुन तर कोणी छतावरून पडले, भारतात 3 मृत्यू

'नोटाबंदी' निर्णयावर असहमत एकमेव न्यायमूर्तीची कहाणी:5 वर्षांपूर्वीही केंद्र सरकारचा निर्णय उलटला

ब्रेन-ईटिंग अमिबाने फस्त केले मानवी मांस:कोमट पाण्याद्वारे नाकातून शरीरात; 11 दिवसांत व्यक्तीचा मृत्यू

मुलगी कायमच स्वच्छता करत राहते:डॉक्टरांनी OCD सांगितले; उपचारासाठी न्यायालयाची परवानगी असलेला आजार नेमका काय?