दिव्य मराठी एक्सप्लेनरचीनची नजर तवांगवर का?:तिबेटमध्ये बंड उफाळून येण्याची शक्यता, येथून बीजिंग थेट भारतीय क्षेपणास्त्राच्या निशाण्यावर

21 नोव्हेंबर 1962 ची घटना आहे. चीनने भारताविरुद्ध एकतर्फी युद्धविराम जाहीर केला. यासह भारत आणि चीनमधील एक महिन्यापासून चाललेले युद्ध संपुष्टात आले. तोपर्यंत चीनने पश्चिमेकडील अक्साई चिन आणि पूर्वेकडील अरुणाचल प्रदेशातील अनेक भाग ताब्यात घेतला होते. युद्धबंदीच्या घोषणेनंतर, चीनने अक्साई चीनचा ताबा कायम ठेवला, परंतु अरुणाचल प्रदेशातील मॅकमोहन रेषेपासून 20 किलोमीटर माघार घेतली.

अरुणाचलमधून माघार घेतल्यानंतर चीन यापुढे येथे हस्तक्षेप करणार नाही असे वाटत होते, परंतु 1980 मध्ये चीनने पुन्हा भारताच्या ईशान्येकडील सुमारे 90,000 चौरस किलोमीटर भूभागावर दावा करण्यास सुरुवात केली. 9 डिसेंबर 2022 च्या रात्री पुन्हा एकदा चिनी सैनिकांनी या अरुणाचल प्रदेशातील तवांगमध्ये घुसण्याचा प्रयत्न केला, तरीही भारतीय सैन्याने त्यांना परतवून लावले.

अरुणाचल प्रदेशवर चीनचा डोळा का आहे आणि अरुणाचल प्रदेशातून भारत चीनचे किती नुकसान करू शकतो, हे दिव्य मराठी एक्सप्लेनरच्या माध्यमातून तुमच्या लक्ष्यात येईल...

अरुणाचल प्रदेशकडे चीनची नजर का?

अरुणाचल प्रदेश हे ईशान्येतील सर्वात मोठे राज्य आहे. उत्तर आणि वायव्येला तिबेट, पश्चिमेला भूतान आणि पूर्वेला म्यानमार या देशांची सीमा आहे. अरुणाचल प्रदेशला ईशान्येचे सुरक्षा कवच म्हटले जाते.

अरुणाचल प्रदेश हा दक्षिण तिबेटचा भाग असल्याचे चीन सांगतो. त्यांचा दावा संपूर्ण राज्यावर आहे, पण त्यांचा जीव तवांग जिल्ह्यात अडकला आहे. तवांग अरुणाचलच्या उत्तर-पश्चिम भागात आहे, जिथे भूतान आणि तिबेटच्या सीमा आहेत.

अरुणाचल प्रदेशवर चीनच्या तिरकस नजरा असण्याची 3 मोठी कारणे खालील प्रमाणे आहेत...

1. युद्धाच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाचे स्थान

तवांगमध्ये चीनचे स्वारस्य सामरिक कारणांसाठी आहे, कारण ते भारताच्या ईशान्येकडील प्रदेशात सामरिक प्रवेश प्रदान करते. तवांग हा तिबेट आणि ब्रह्मपुत्रा खोऱ्यातील कॉरिडॉरवरील महत्त्वाचा मुद्दा आहे. तवांगच्या उत्तरेला महत्त्वाचा बम-ला खिंड आहे, जी भारतातील तवांग जिल्हा आणि चिनी व्याप्त तिबेट यांच्यामधील सीमेच्या जवळ आहे. योगायोगाने 1962 मध्ये चिनी सैन्याने भारतावर हल्ला करण्यासाठी या खिंडीचा वापर केला होता.

2. तवांग मठ तिबेटमध्ये चीनविरुद्ध बंडखोरीचे केंद्र बनू शकते

तवांगमध्येच तवांग मठ आहे. तिबेटी बौद्ध धर्माचा हा जगातील दुसरा सर्वात मोठा मठ आहे. पाचव्या दलाई लामा यांच्या सन्मानार्थ 1680-81 मध्ये मेराग लोद्रो ग्यामत्सो यांनी या मठाची स्थापना केली होती. चीनचा दावा आहे की, हा मठ एके काळी तिबेटचा होता याचा पुरावा आहे. अरुणाचलवरील दाव्याच्या समर्थनार्थ चीनने तिबेटमधील तवांग मठ आणि ल्हासा मठ यांच्यातील ऐतिहासिक संबंधांचा उल्लेख केला आहे.

1914 च्या सिमला परिषदेला तिबेटी प्रतिनिधी बरोबरीने चिनी प्रतिनिधीने हजेरी लावली होती. या वेळी मॅकमोहन रेषा आखण्यात आली, जी भारताच्या पूर्वेकडील प्रदेशाला तिबेटपासून वेगळे करते. त्यात भारत आणि तिबेट यांच्यातील सीमारेषा स्पष्ट करण्यात आली आहे.

तवांग हे तिबेटी बौद्ध धर्माचे महत्त्वाचे केंद्र आहे. यामुळे अरुणाचलच्या उंच भागात राहणाऱ्या काही जमातींचा तिबेटमधील लोकांशी सांस्कृतिक संबंध आहे. मोनपा आदिवासी लोकसंख्या तिबेटीयन बौद्ध धर्माचे पालन करते आणि तिबेटच्या काही भागात देखील हा समाज आहे. अरुणाचलमध्ये या वांशिक गटांची उपस्थिती केव्हातरी बीजिंगविरुद्ध लोकशाही समर्थक तिबेट चळवळीला जन्म देईल, अशी भीती चीनला वाटते.

आंतरराष्ट्रीय संबंधांवर लिहिणाऱ्या द डिप्लोमॅट या न्यूज वेबसाइटने एका वृत्तात लिहिले आहे की, तवांग मठ हे असे ठिकाण आहे जिथे सध्याचे दलाई लामा 1959 मध्ये चीनमधून पळून आल्यानंतर आठवडाभर राहिले होते. त्यामुळे चीनच्या दृष्टिकोनातून, हे तिबेटी लोकांच्या चिनी राजवटीचा प्रतिकार करणारे ठिकाण आहे. चीनचा असा विश्वास आहे की, तिबेटमध्ये चिनी सरकारच्या विरोधात कधीही बंड झाले तर तवांग हे त्याचे मुख्य केंद्र असेल.

1959 मध्ये जेव्हा चीनने तिबेटवर कब्जा केला तेव्हा दलाई लामा तवांगमार्गे भारतात आले आणि काही काळ तवांग मठात राहिले.

3. अरुणाचलमार्गे भूतानकडेही चीनची नजर

अरुणाचल प्रदेशच्या सीमा भूतानच्या पूर्व सीमेला मिळतात. अरुणाचल प्रदेश ताब्यात घेण्याची चीनची योजना आहे, जेणेकरून तो भूतानचा शेजारी होईल. भूतानच्या पश्चिमेकडील मोक्याच्या ठिकाणांना जोडण्यासाठी चीन आधीच मोठ्या प्रमाणावर रस्ते बांधत आहे.

वृत्तानुसार, चीनला आपले रस्ते डोकलाम ते गामोचीनपर्यंत वाढवायचे आहेत, ज्यावर सध्या भारतीय लष्कराचा पहारा आहे. सिलीगुडी कॉरिडॉरच्या जवळ जाण्याचा चीनचा प्रयत्न भारत आणि भूतान या दोन्ही देशांच्या सुरक्षेसाठी धोका आहे. चीन या प्रदेशात रेल्वे मार्गांचे जाळे विस्तारत आहे, ज्यामुळे युद्धाच्या काळात त्याच्या सैन्याला मोठा फायदा होऊ शकतो.

अरुणाचल प्रदेशातून भारत चीनचे किती नुकसान करू शकतो?

चीनमधील बीजिंगसारखी मोठी शहरे अरुणाचल प्रदेशच्या जवळ आहेत. अरुणाचलमधील इटानगर ते बीजिंग हे हवाई अंतर अंदाजे 2537 किमी आहे. म्हणजेच भारत येथून सहज चीनवर क्षेपणास्त्र हल्ला करू शकतो.

तसेच, चीनकडून होणारे संभाव्य हल्ले टाळण्यासाठी भारताचे बहुस्तरीय हवाई संरक्षण तैनात करण्यासाठी अरुणाचल प्रदेश हे सर्वात योग्य ठिकाण आहे.

भारतीय हवाई दलाला बळकट करण्यासाठी अरुणाचलमध्ये इटानगर, झिरो, पासीघाट आणि तेजू ही चार विमानतळे बांधण्यात आली आहेत. यासोबतच आला, मेचुका, पासीघाट, तवांग एअर फोर्स स्टेशन, टुटिंग, विजयनगर, वालोंग, झिरो, दापोरिजो येथे 9 हवाई पट्ट्या आहेत. मॅकमोहन लाईनजवळ अनेक हेलिपॅड बांधण्यात आले आहेत. युद्ध झाल्यास या ठिकाणांहून हवाई दल चीनविरुद्ध आघाडी उघडू शकते.

अशा आणखी बातम्या वाचा...

चीन आणखी हल्ले करणार:ड्रॅगन भारताला मानतो सॉफ्ट टार्गेट, तवांग केवळ ट्रेलर; 4 पॉइंट्समध्ये पाहा जिनपिंगचा गेम प्लॅन

16 ऑक्टोबर 2022 चा दिवस होता. बीजिंगचे Great Hall of the People हे चिनी कम्युनिस्ट पक्षाच्या 2,300 प्रतिनिधींनी भरले होते, त्यांनी एकाच पद्धतीचे कपडे घातले होते आणि ते एकाच पद्धतीने बसले होते. निमित्त होते चीनच्या कम्युनिस्ट पक्षाच्या म्हणजेच CPC च्या परिषदेचे. सीपीसी हा चीनमधील एकमेव राजकीय पक्ष आहे. कम्युनिस्ट क्रांतीच्या नावाखाली हा पक्ष 1948 पासून चीनमध्ये सत्तेत आहे. पाच वर्षांतून एकदा होणाऱ्या सीपीसीच्या या परिषदेत चीनच्या सर्व प्रमुख निर्णयांवर शिक्कामोर्तब केले जाते.

राष्ट्राध्यक्ष शी जिनपिंग यांना उद्घाटन भाषण देण्यासाठी स्टेजवर जाण्याची वेळ आली तेव्हा हॉलच्या मोठ्या स्क्रीनवर एक व्हिडिओ प्ले झाला. हा व्हिडिओ 15 जून 2020 रोजी गलवान खोऱ्यात चीन आणि भारताच्या सैनिकांमध्ये झालेल्या रक्तरंजित चकमकीचा होता. यामध्ये चिनी लष्कराचा कमांडर कुई फाबाओ पुढे येत असलेल्या भारतीय जवानांवर शस्त्र उगारत असलेला दिसला. कुई यांना या परिषदेसाठी प्रतिनिधी म्हणून आमंत्रित करण्यात आले होते. या एका दृश्याने चीनचे भारताबाबतचे मनसुबे साफ केले होते. अरुणाचल प्रदेशातील तवांगमध्ये 9 डिसेंबरच्या रात्री याचा प्रत्यय देखील आला. जिथे चीनी सैनिकांनी LAC ओलांडून भारतात घुसखोरीचा प्रयत्न केला. दिव्य मराठी एक्सप्लेनरमध्ये वाचा की, भारतीय सैन्याने चिनी सैन्याला मागे हटवले असले तरी, ही जिनपिंगची एक धोरणात्मक चाल आहे, जी 2027 पर्यंत युद्धात बदलू शकते...पूर्ण बातमी वाचा...

चीन पाकिस्तानमध्ये उघडू शकतो आघाडी:लष्कर आणि परराष्ट्र धोरणात 80% वर्चस्व, भारतासाठी धोक्याची घंटा

संपूर्ण जगावर चीन वेगाने त्याची पकड मजबूत करत आहे, हे सगळ्यांनाच माहीत होते, पण आता चीनचा कोणत्या देशात किती प्रभाव आहे हेही समोर आले आहे. वेगवेगळ्या देशांमध्ये चीनचा प्रभाव मोजण्यासाठी 82 देशांच्या चायना इंडेक्समध्ये पाकिस्तान अव्वल आहे. म्हणजे पाकिस्तानवर चीनचा सर्वाधिक प्रभाव आहे.

या यादीत इतर कोणते देश आहेत, पाकिस्तानच्या कोणत्या क्षेत्रात चीनचा किती प्रभाव आहे आणि ही यादी भारतासाठी चिंतेची बाब का आहे, हे दिव्य मराठी एक्सप्लेनरमध्ये जाणून घेणार आहोत.

चीन निर्देशांक काय आहे, ज्यात पाकिस्तान अव्वल?

तैवानची संशोधन संस्था डबल थिंक्स लॅब्सने 82 देशांवरील चीनच्या प्रभावाचा डेटाबेस तयार केला आहे. हा चायना इंडेक्स 2022 आहे. अशा प्रकारचा हा पहिलाच अभ्यास आहे. चीन निर्देशांकात विविध देशांना स्थान देण्यात आले आहे. सर्वाधिक चिनी प्रभाव असलेल्या देशांच्या यादीत पाकिस्तान अव्वल आहे. या अभ्यासानुसार पाकिस्तानवर चीनचे सर्वाधिक नियंत्रण आहे. युरोपीय देश जर्मनी 19व्या तर अमेरिका 21व्या क्रमांकावर आहे. पूर्ण बातमी वाचा..