दिव्य मराठी एक्सप्लेनरक्रिकेटचे गोंधळात टाकणारे 10 नियम:बॉल मैदानावरील कॅमेऱ्याला किंवा अंपायरला लागला तर काय होते?

भारत आणि ऑस्ट्रेलिया यांच्यातील तीन सामन्यांच्या टी-20 मालिकेला सुरुवात झाली आहे. पुढील महिन्यापासून ऑस्ट्रेलियात टी- 20 विश्वचषक खेळला जाणार आहे. म्हणजेच पुढील काही दिवस चाहत्यांना क्रिकेटचा थरार पाहायला मिळणार आहे.

क्रिकेटच्या या अ‍ॅक्शनपॅक सीझनमध्ये असे अनेक प्रसंग येऊ शकतात जेव्हा काही नियम तुम्हाला गोंधळात टाकतील. उदाहरणार्थ, फलंदाजाने मारल्यानंतर बॉल मैदानावरील कॅमेरा किंवा अंपायरला लागला तर काय होते?

दिव्य मराठी एक्स्प्लेनरमध्ये जाणून घ्या क्रिकेटचे असे 10 नियम कोणते आहेत, जे वाचायला सोपे वाटत असले तरी त्याबाबत संभ्रम आहे?

प्रश्न 1: बॉल स्पायडर कॅमेऱ्याला आदळल्यास काय होईल?

उत्तरः जर बॉलने हवेत कशालाही धडक दिली तर तो डेड बॉल घोषित केला जातो. त्यामुळे बॉल मैदानाभोवती फिरत असताना किंवा स्थिर स्पायडर कॅमेऱ्याला धडकला तर त्याला डेड बॉल म्हणून घोषित केले जाते.

डेड बॉल हा स्पर्धेत ग्राह्य धरला जात नाही आणि त्यावर घेतलेली विकेट किंवा धाव वैध नसते आणि गोलंदाजाला पुन्हा चेंडू टाकावा लागतो.

काय आहे नियम : क्रिकेटचे नियम मेरीलबोन क्रिकेट क्लब म्हणजेच MCC ने बनवले आहेत. MCC च्या नियम पुस्तकात बॉल कधी डेड होतो याचा उल्लेख आहे. पण त्यात कॅमेरा किंवा स्टेडियमच्या छताला मारण्याच्या नियमाचा उल्लेख नाही.

पण MCC च्याच नियमांनुसार अंपायर कोणताही बॉल 'डेड बॉल' म्हणून घोषित करू शकतो, ज्याचा क्रिकेटच्या नियमांमध्ये आधी उल्लेख नाही. हाच नियम बॉल कॅमेऱ्याला लागल्यावर डेड घोषित केला जातो.

असे कधी घडले:

22 ऑक्टोबर 2012: चॅम्पियन्स लीग T20 मध्ये मुंबई इंडियन्सकडून दिनेश कार्तिकचा शॉट स्पायडरकॅमला लागला आणि बॉल डेड घोषित करण्यात आला.

2014-15: ऑस्ट्रेलियन कर्णधार स्टीव्ह स्मिथने भारताविरुद्धच्या कसोटीत एक झेल गमावला त्या नंतर त्याने यासाठी स्पायडर कॅमेरा वायरला जबाबदार धरले.

प्रश्न २: बेल शिवायही सामना खेळता येईल का?

उत्तरः जर बॉल स्टंपला लागला तरी, जोपर्यंत स्टंपवरील बेल बाहेर पडत नाही तोपर्यंत फलंदाज बाद मानला जात नाही. पण तुम्हाला माहित आहे का की, क्रिकेटमध्ये बेल शिवाय सामने खेळण्याची परवानगी आहे.

काय आहे नियम: MCC च्या विकेट्सबाबत बनवलेल्या नियम 8 नुसार - जोरदार वारा असल्यास, दोन्ही संघांचे कर्णधार पंचांच्या संमतीने बेल न घेता नुसत्या स्टंपवर सामना खेळण्यास सहमती देऊ शकतात.

MMC च्या नियम 8.5 नुसार - 'आवश्यक असल्यास पंच बेल वापरण्यास सूट देण्यास सहमत होऊ शकतात. जर त्यांचा असा विश्वास असेल तर कोणत्याही प्रकारची बेल वापरली जाणार नाही. स्थिती सुधारल्यानंतर, बेलस पुन्हा जोडल्या जाऊ शकतात.

असे कधी घडले:

प्रश्न 3: फलंदाज अपीलशिवाय बाद होऊ शकतो का?

उत्तर: नाही, फलंदाज बाद असला तरीही, क्षेत्ररक्षण करणाऱ्या संघाच्या आवाहनाशिवाय अंपायर फलंदाजाला आऊट देऊ शकत नाही.

काय आहे नियम: MCC च्या नियम 31.1 नुसार - कोणताही अंपायर फलंदाजाला आउट देऊ शकत नाही, जरी तो आऊट असला तरीही, जोपर्यंत क्षेत्ररक्षकाने त्यासाठी अपील केले नाही.

आणखी एक विशेष नियम म्हणजे अपील मागे घेणे. म्हणजेच क्षेत्ररक्षण करणाऱ्या संघाला दिलेले अपील मागे घेऊन बाद झालेल्या फलंदाजाला परत बोलावण्याचा नियम आहे.

MCC च्या नियम 31.8 नुसार - क्षेत्ररक्षण करणाऱ्या संघाचा कर्णधार अंपायरच्या संमतीने त्याचे अपील मागे घेऊ शकतो. अंपायरने परवानगी दिल्यास, निर्णय उलटवून फलंदाजाला परत बोलावले जाते.

असे कधी घडले:

प्रश्न 4: जर बॉल हरवला तर काय होईल?

उत्तरः जर फलंदाजाने इतका जोरात मारला की बॉल स्टेडियमच्या बाहेर गेला किंवा स्टेडियमच्या आत कुठेतरी हरवला, तर तो चेंडू सापडला नाही, तर तो डेड चेंडू घोषित केला जातो आणि तेवढ्याच षटकांचा दुसरा चेंडू आणला जातो.

काय आहे नियम: MCC च्या नियम 20.4.2.10 नुसार - जर अंपायरचे समाधान झाले की बॉल सापडत नाही, तर त्याच्या जागी दुसरा बॉल आणला जातो आणि बॉल डेड बॉल म्हणून घोषित केला जातो.

प्रश्न 5: जर बॉल मैदानातील झाडावर आदळला किंवा एखादा प्राणी मैदानात शिरला तर काय होईल?

उत्तर: नाणेफेकीपूर्वी मैदानात ऑब्स्टेकल म्हणजेच अडथळा असल्यास कर्णधार आणि पंच यांच्या संमतीने त्याला सीमारेषा मानली जाते. पण एखादा पक्षी किंवा कुत्रा म्हणजे एखादा प्राणी शॉट खेळल्यानंतर बॉलला धडकला तर तो चौकार मानला जाईल का? तर याचे उत्तर नाही असेच आहे, खरेतर, सीमा ही नाणेफेकीपूर्वी मैदानात आधीच उपस्थित असलेली स्थिर वस्तू मानली जाते.

काय आहे नियम: MCC च्या नियम 19.2.6 नुसार - मैदानाच्या आत असलेला कोणताही अडथळा, नाणेफेकीपूर्वी कर्णधारांच्या सल्ल्यानुसार पंचांनी निर्णय घेतल्यानंतरच ती सीमा मानली जाईल.

MCC नियम 19.2.7 नुसार - खेळादरम्यान मैदानात येणारी कोणतीही व्यक्ती किंवा प्राणी आणि त्या व्यक्तीशी किंवा प्राण्याशी चेंडूच्या संपर्कात आल्यास पंचाने उलट निर्णय घेतल्याशिवाय त्याला चौकार मानला जाणार नाही.

असे कधी घडले:

प्रश्न 6: चेंडू स्टेडियमच्या छतावर आदळला तर काय होईल?

उत्तर: जेव्हा फलंदाजाने शॉट मारला आणि बॉल् स्टेडियमच्या छतावर आदळला आणि त्याला डेड बॉल घोषित केले तेव्हा कॅमेरा हिट नियम लागू होतो.

काय आहे नियम: क्रिकेटचे सामने सहसा खुल्या स्टेडियममध्ये खेळले जातात, त्यामुळे MCC च्या नियमपुस्तिकेत चेंडू स्टेडियमच्या छतावर आदळण्याच्या नियमाचा उल्लेख नाही.

त्यामुळे बॉल स्टेडियमच्या छतावर आदळला की त्याला डेड बॉल घोषित करण्याचा निर्णयही स्पायडर कॅमेऱ्याप्रमाणे अंपायरच्या समजुतीच्या कायद्याने घेतला जातो.

असे कधी घडले:

ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न येथील डॉकलँड्स स्टेडियम हे एक इनडोअर स्टेडियम आहे, जिथे मैदान कृत्रिम छताने झाकले जाऊ शकते. आता त्याला मार्वल स्टेडियम असेही म्हणतात.

प्रश्न 7: चेंडू मैदानावर ठेवलेल्या हेल्मेट, हातमोजे किंवा गॉगल्सला लागला तर काय?

उत्तरः क्षेत्ररक्षण करणाऱ्या संघाने ठेवलेले हेल्मेट किंवा हातमोजे किंवा गॉगलला चेंडू मैदानावर आदळला तर तो डेड चेंडू मानला जातो. यानंतर क्षेत्ररक्षण करणाऱ्या संघावर दंड म्हणून फलंदाजी करणाऱ्या संघाच्या खात्यात 5 धावा जमा होतात.

काय आहे नियम : MCC च्या नियम 28.3.2 नुसार - सामन्यादरम्यान मैदानावर ठेवलेल्या हेल्मेटला चेंडू आदळला तर तो डेड बॉल मानला जातो.

MCC नियम 28.2.1.1 नुसार - क्षेत्ररक्षकाने क्षेत्ररक्षणासाठी त्याच्या शरीराव्यतिरिक्त कोणतेही कपडे किंवा उपकरणे (ग्लोव्हज, गॉगल्स, हेल्मेट) वापरल्यास, विरोधी संघाला 5 पेनल्टी रन्स मिळतील.

MCC च्या नियमानुसार 28.3.2.2 - असे झाल्यास, फलंदाजी करणाऱ्या संघाला 5 पेनल्टी धावा दिल्या जातात. यादरम्यान, फलंदाजाने पळून रन काढल्यास या धावा पेनल्टी धावांमध्ये जोडल्या जातात.

5 पेनल्टी रन्सचा हा नियम इतर काही अटींमध्येही लागू होतो.

असे कधी घडले:

प्रश्न 8: जर चेंडू अंपायरला लागला तर तो झेल मानला जातो का?

उत्तर: जर फलंदाजाच्या शॉटनंतर चेंडू अंपायरला लागला आणि नंतर क्षेत्ररक्षकाने तो पकडला तर तो झेल समजला जाईल आणि फलंदाज बाद होईल.

काय आहे नियम: MCC च्या कॅच नियमानुसार 33.2.2.3- जर क्षेत्ररक्षकाने विकेट, अंपायर, इतर कोणत्याही क्षेत्ररक्षक, धावपटू किंवा फलंदाजाला आदळल्यानंतर चेंडू पकडला तर तो झेल समजला जाईल.

जर चेंडू अंपायरला आदळला आणि पुढे गेला, तर चेंडू डेड बॉल नसतो आणि त्यावर काढलेल्या धावा वैध असतात.

प्रश्न 9: जर फलंदाजाने एकच चेंडू दोनदा मारला तर?

उत्तर: असे केल्यास, फलंदाज बाद समजला जातो. एका चेंडूवर फलंदाजाला फक्त एकदाच शॉट खेळण्याची परवानगी आहे.

काय आहे नियम: MCC च्या नियम 34.1.1 नुसार - जो फलंदाज आपल्या बॅटने, हाताने किंवा शरीराच्या कोणत्याही भागाने चेंडू क्षेत्ररक्षकापर्यंत पोहोचण्याआधी पुन्हा मारतो त्याला बाद मानले जाते.

प्रश्न 10: जर तिन्ही बेल आधीच पडलेल्या असतील तर मी धावबाद कसा होऊ शकतो?

उत्तर: जर बेल्स आधीच पडल्या असतील तर क्षेत्ररक्षकाने चेंडू हातात घेऊन उरलेला स्टंप उखडून टाकावा. जर तिन्ही स्टंप आधीच पडले असतील तर जमिनीत एक किंवा दोन स्टंप लावून किमान एक गल्ली वरून काढावी लागेल. या दरम्यान बॉल हातात ठेवणे महत्त्वाचे आहे.

MCC च्या नियम 29.2 नुसार - जर एक बेल पडलेल्या असतील, तर उरलेल्या बेल किंवा तीनपैकी कोणताही स्टंप उपटला गेला पाहिजे किंवा विकेट घेण्यासाठी जमिनीवर आपटले पाहिजे.