येत्या 2 आठवड्यांतही गर्दीचा विक्रम होईल:एक्स-रे मशीन दुप्पट केल्या नाही तर फ्लाइट मिस होतील, ‘मच्छी बाजार’ होईल

10 डिसेंबरच्या सकाळपासून दिल्लीच्या IGI विमानतळाच्या T3 टर्मिनलची स्थिती बिघडू लागली. गर्दी एवढी वाढली होती की विमानतळावर एंट्री, बॅगेज चेक-इन आणि सिक्युरिटी चेकसाठी 3 ते 4 तास लागत असल्याच्या तक्रारींचा पाऊस सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर पडला होता. लोकांच्या फ्लाईटस हुकू लागल्या आणि हे 14 डिसेंबरपर्यंत सुरू राहिले. परिस्थिती नियंत्रणात आणण्यासाठी नागरी विमान वाहतूक मंत्री ज्योतिरादित्य शिंदे यांना स्वतः दोनदा विमानतळावर यावे लागले.

पुन्हा अशी परिस्थिती निर्माण होऊ नये म्हणून सरकारसह दिल्ली इंटरनॅशनल एअरपोर्ट लिमिटेड (DIAL) आणि CISF देखील सक्रीय झाले. विमानतळावर गर्दी होणार नाही, अशी व्यवस्था करण्यात आली. प्रवेशद्वार वाढवण्यात आले. प्रवाशांना एकच बॅग आणण्यास सांगण्यात आले. कर्मचारी वाढवण्यात आले. याचा परिणाम असा झाला की प्रवेशद्वारावरील प्रतीक्षेची वेळ अर्ध्या तासावरून 5 मिनिटांवर आली.

8 पावले, जी सरकारने आतापर्यंत उचलली आहेत..

पुढील आठवड्यात परिस्थिती आणखी बिघडू शकते

दिल्ली विमानतळावर जे काही घडले ती केवळ सुरुवात असल्याचे जाणकार सांगत आहेत. जगभरातील कोविड निर्बंध संपल्यानंतरच्या या पहिल्या सुट्ट्या आहेत. हा वर्षाचा शेवटचा महिना आहे आणि ख्रिसमस-नवीन वर्षाच्या जास्त सुट्ट्या आहेत. नियोजनासह योग्य पावले उचलली नाहीत तर 20 ते 30 डिसेंबरपर्यंत परिस्थिती पुन्हा बिघडू शकते.

याचे कारण ही केवळ दिल्ली विमानतळावरीलच स्थिती नव्हती. बंगळुरू, मुंबई, कोलकाता या विमानतळांवरूनही लोकांनी असेच फोटो आणि अनुभव शेअर केले. गर्दीमुळे कोणाचे हजारो रुपयांचे तिकीट असलेले विमान चुकले तर कोणाला बाहेर पडण्यासाठी तासन्तास थांबावे लागले. विमानतळावरील गर्दीमुळे संसदीय समितीने आयजीआय विमानतळाच्या सीईओंना समन्स बजावले.

देशांतर्गत प्रवासी वाढल्याने परिस्थिती बिकट झाली आहे

गेल्या 10 दिवसांत देशभरातील विमानतळांवर विक्रमी संख्येने प्रवाशांनी प्रवास केल्याने अडचणी निर्माण झाल्या आहेत. गेल्या 10 दिवसांपासून सतत देशांतर्गत प्रवाशांची संख्या 4 लाखांच्या पुढे राहिली आहे. 11 डिसेंबर रोजी ही संख्या 4.28 लाख होती. एका दिवसात प्रवाशांनी प्रवास करण्याचा हा नवा विक्रम आहे. याने कोविडपूर्वीचे सर्व विक्रम मोडीत काढले आहेत.

नागरी विमान वाहतूक तज्ज्ञ सत्येंद्र पांडे स्पष्ट करतात, 'गर्दी व्यवस्थापित करण्याची जबाबदारी विमानतळ चालकावर येते, ती थेट सरकारची जबाबदारी नाही. सरकार मार्गदर्शक तत्त्वे जारी करते, ज्याची विमानतळ चालकांना अंमलबजावणी करावी लागते. किती प्रवासी विमानतळावर आले याची आकडेवारी नागरी विमान वाहतूक मंत्रालयाकडे आहे, या आकडेवारीच्या आधारे येत्या काही दिवसांत प्रवाशांची संख्या वाढेल आणि गर्दीही जास्त होईल, असा अंदाज विमानतळ चालकांना लावता येतो.

गर्दीचे कारण सांगितले जात आहे की थंडीमुळे उशीर होत आहे. लग्नसराईचा हंगाम सुरू आहे, सणासुदीचा महिना आहे, लोक सुट्ट्यांवर जात आहेत, पण ही सर्व केवळ कारणे आहेत. वस्तुस्थिती अशी आहे की हे सर्व अव्यवस्थापन आहे आहे आणि त्यासाठी आधीपासून नियोजन करायला हवे होते.'

दिल्ली विमानतळाच्या टर्मिनल-३ वर सर्वाधिक गर्दी

दिल्ली विमानतळाच्या टर्मिनल-3 वरून सुमारे 500 देशांतर्गत आणि 250 आंतरराष्ट्रीय विमाने उड्डाण करतात. तर दररोज प्रवाशांचा भार सुमारे 2 लाख आहे. दिल्ली इंटरनॅशनल एअरपोर्ट लिमिटेड (DIAL) च्या मते, गर्दी कमी करण्यासाठी प्रति तास फ्लाइट्सची संख्या 22 वरून 19 पर्यंत कमी करण्यात आली आहे. विमानतळावरील गर्दीचा प्रश्न गेल्या वर्षीही ऐरणीवर आला होता.

8 ऑक्टोबर, 2021 रोजी, मुंबई विमानतळावरील शनिवार व रविवार दरम्यान, अशाच परिस्थितीची छायाचित्रे सोशल मीडियावर व्हायरल झाली. यादरम्यान अनेक उड्डाणेही रद्द झाल्याने प्रवाशांना अडचणींचा सामना करावा लागला होता.

गेल्या वर्षी मार्चमध्ये, यूकेच्या हवाई वाहतूक व्यवस्थापन फर्म NATS ने DIAL च्या सहकार्याने संशोधन केले. यामध्ये 2030 पर्यंत 14 कोटी प्रवासी म्हणजेच रोज सुमारे 4 लाख प्रवासी IGI च्या चार धावपट्ट्यांवरून टेकऑफ आणि लँड करतील असे सांगण्यात आले. 2019 मध्ये ही संख्या 6.9 कोटी होती.

'एक्स-रे मशिन दुप्पट न केल्यास परिस्थिती आणखी बिघडेल'

विमानचालन तज्ञ सत्येंद्र पांडे दिल्ली विमानतळाच्या टर्मिनल-3 वर काय घडले ते गणितातून स्पष्ट करतात. दिल्ली विमानतळाचे म्हणणे आहे की यापूर्वी 14 एक्स-रे मशीन टी-3 वर काम करत होत्या. या मशीनद्वारे प्रवाशांचे सामान तपासले जाते.

एका व्यक्तीच्या सामानावर प्रक्रिया करण्यासाठी सामान्यतः 30 सेकंद लागतात. त्यानुसार 14 मशीननुसार एका तासात 1680 लोक निघतील. प्रवासी 2500 पर्यंत वाढले तरी ही 14 मशिन्स अत्यंत अपुरी आहेत. सध्या ताशी 5 ते 6 हजार प्रवाशांची मागणी येत आहे. जर तुम्ही एक्स-रे मशिन्स 14 वरून 16 पर्यंत वाढवल्या असतील तर काही फरक पडणार नाही. एक्स-रे मशीन किमान दुप्पट असाव्या.

विविध संस्थांमध्ये समन्वय आवश्यक आहे

कोणतेही विमानतळ विमानतळ प्राधिकरण, सीआयएसएफ कर्मचारी, स्थानिक पोलीस, इमिग्रेशन आणि एअरलाइन्स कंपन्या संयुक्तपणे ऑपरेट करतात. अशा परिस्थितीत त्यांच्यात समन्वय आवश्यक आहे. गेल्या काही दिवसांत जे काही घडले त्याचे प्रमुख कारण म्हणजे त्यांच्यात योग्य समन्वय नाही.

DIAL च्या सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार, ज्या दिवशी गर्दी झाली त्या दिवशी पुरेसे CISF कर्मचारी नव्हते, त्यामुळे प्रवाशांची सुरक्षा तपासणी करण्यात वेळ लागत होता. समन्वयाचे काम सरकारला पहावे लागते. या संदर्भात येणारे दोन-तीन आठवडे आणखी महत्त्वाचे असणार आहेत.

वर्षातील ज्या दिवशी जास्त प्रवासी प्रवास करतात, त्या दिवशी ठोस नियोजन अगोदरच केले जाते, असे विमान वाहतूक तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. ते व्यवस्थापित करण्यासाठी मोठ्या व्यवस्थापनाची किंवा सल्लागाराची गरज नाही. ही गर्दी उत्तम नियोजनाने दूर करता येईल.

शिंदे म्हणाले- कोणतीही योजना रद्द करू नका, परिस्थिती नियंत्रणात आहे

नागरी विमान वाहतूक मंत्री ज्योतिरादित्य शिंदे यांनी 15 डिसेंबर रोजी एएनआय या वृत्तसंस्थेशी केलेल्या संभाषणात प्रवाशांना आश्वासन दिले आहे की कोणतीही योजना रद्द करण्याची गरज नाही. ते म्हणाले- आम्ही 24 तास काम करत आहोत आणि तुमच्यासाठी परिस्थिती अधिक चांगली करण्याचा प्रयत्न करत आहोत. आमच्यापैकी कोणीही या परिस्थितीची कल्पना केली नव्हती, त्यामुळे तुम्हीही या काळात सहकार्य करा. तुमच्याकडून या अपेक्षेदरम्यान मी हेही म्हणेन की, देशातील विमानतळांनी अशा परिस्थितीसाठी तयार रहावे.

दुसरीकडे, दिल्ली इंटरनॅशनल एअरपोर्ट लिमिटेड (DIAL) चे डेप्युटी एमडी नारायण राव यांनी सांगितले की, सध्या एअरलाइन ऑपरेटर्सनी प्रवाशांना फ्लाइटच्या सुटण्याच्या वेळेच्या 3.5 तास आधी विमानतळावर पोहोचण्यास सांगितले आहे. फक्त विस्ताराने 3 तास मागितले आहेत. महिनाभरात गर्दीचा प्रश्न सोडवला जाईल, असे आश्वासन राव यांनी दिले आहे.

प्रवाशांची संख्या वाढल्याने विमानतळांवर ताण वाढला असून, अधिक बॅगाही आणल्या जात आहेत, त्यामुळे सुरक्षा तपासणीमध्ये अनेक अडचणी येत आहेत. केंद्रीय गृहसचिव अजय भल्ला यांनी 15 डिसेंबर रोजी विमानतळावरील वाढत्या गर्दीच्या मुद्द्यावर उच्चस्तरीय बैठक घेतली. या बैठकीत IGI, मुंबई आणि बंगळुरू विमानतळांवर गर्दी नियंत्रित करण्यासाठी आवश्यक पावले उचलण्याबाबत अनेक महत्त्वाचे निर्णय घेण्यात आले.

सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार, चेक इन प्रक्रियेला किमान वेळ कसा लागेल, हा चर्चेचा मुख्य मुद्दा होता. या बैठकीला केंद्रीय औद्योगिक सुरक्षा दल (CISF), नागरी विमान वाहतूक मंत्रालय, इमिग्रेशन, नागरी विमान वाहतूक सुरक्षा ब्युरो (BCAS) आणि भारतीय विमानतळ प्राधिकरण (AAI) चे अधिकारी उपस्थित होते.