कामाची गोष्टरुम हिटर डोळ्यांची दृष्टी हिरावून घेऊ शकतो:तापमान जास्त झाल्यास लागेल आग, सावध न झाल्यास थांबेल श्वास

देशभरात थंडीचे आगमन झाले आहे. गेल्या दोन दिवसांपासून दिल्लीत धुके होते, उत्तर प्रदेश आणि बिहारमध्येही तीच स्थिती आहे. डोंगरावरही बर्फवृष्टी होत आहे. लोकरीचे कपडे आणि जॅकेट्स व्यतिरिक्त, लोक थंडीपासून वाचण्यासाठी रूम हिटरचा वापर करत आहेत. ग्रामीण भागात लोक शेकोटी किंवा शेगडी पेटवून घर उबदार ठेवतात. जेणेकरून थंडीत आराम मिळेल.

तज्ज्ञांच्या मते, शेकोटी, रूम हीटर किंवा शेगडी पेटवल्याने थंडीत आराम मिळतो, पण त्यामुळे तुमचे आरोग्य बिघडू शकते.

आज कामाची गोष्ट मध्ये - रूम हीटर आणि शेकोटीबाबत माहिती वाचा.

आजचे आमचे तज्ज्ञ डॉ. कुमार राहुल, सहाय्यक डॉक्टर, मॅक्स हॉस्पिटल, दिल्ली, डॉ. सारिका गुप्ता, बालरोगतज्ञ, किंग जॉर्ज मेडिकल युनिव्हर्सिटी म्हणजेच KGMU, डॉ. हिमांशू, KGMU आणि डॉ. पुनीत खन्ना, वरिष्ठ सल्लागार, मणिपाल हॉस्पिटल, नवी दिल्ली हे आहेत.

प्रश्न- हीटर्सचे किती प्रकार आहेत?

उत्तर- हाडे गोठवणाऱ्या थंडीत घर आणि खोली उबदार ठेवण्यासाठी वेगवेगळे प्रयत्न करणे गरजेचे झाले आहे. याच कारणामुळे आज बाजारात अनेक प्रकारचे हीटर्स उपलब्ध आहेत.

शेकोटी - हे पारंपारिक हीटर आहे, जे मातीत लोखंडी रॉड ठेवून बनवले जाते. आजकाल लोक घरात मातीच्या चुलीऐवजी लोखंडी स्टोव्ह वापरतात. यामध्ये कोळसा किंवा लाकूड जाळून घर गरम ठेवलं जातं.

फॅन हीटर- यामध्ये हीटिंगचा कन्व्हेक्शन मोड वापरला जातो. फॅन हीटरच्या मदतीने खोली खूप वेगाने गरम करता येते. यामध्ये हीटर गरम हवा फेकतो.

क्वार्ट्ज हीटर- हे हीटर रेडिएशन तंत्रज्ञानाने खोली गरम करते. लहान खोल्या उबदार ठेवण्यासाठी हा एक चांगला पर्याय आहे.

तेलाने फिल्ड रूम हीटर - हे हीटर तेलाने भरलेले असते. हे तेल गरम झाल्यानंतर ते वाहते आणि खोली उबदार ठेवते. हा हीटर हळूहळू खोली गरम करतो. यामुळे खोली बराच काळ उबदार राहते.

रेडियंट हीटर- या हीटरमधून बाहेर पडणाऱ्या किरणांच्या मदतीने खोलीत असलेल्या वस्तू गरम केल्या जातात. हे सर्व प्रथम जवळ बसलेल्या लोकांना गरम करते.

इलेक्ट्रिक हॉट जेल बॅग - हिवाळ्यात गरम ठेवण्यासाठी बरेच लोक इलेक्ट्रिक हॉट जेल बॅग वापरतात. ही द्रवाने भरलेली चौकोनी आकाराची पिशवी आहे. त्याचा प्लग विजेशी जोडल्यानंतर हा द्रव गरम होतो.

प्रश्न- हीटर किंवा स्टोव्ह सारख्या गोष्टी वापरण्याचे तोटे काय आहेत?

उत्तर- यासाठी खाली दिलेले ग्राफिक वाचा आणि इतरांनाही शेअर करा.

बालरोगतज्ञ डॉ.सारिका गुप्ता यांच्या मते लहान मुलांना जास्त धोका असतो

घरातील वृद्धांना हीटरमुळे त्वचेचा त्रास होऊ शकतो, परंतु लहान मुलांना याचा जास्त त्रास होतो. याशिवाय मुलांना नाकातून रक्त येण्याची समस्या देखील होऊ शकते.

आता वरील ग्राफिकमध्ये लिहिलेले मुद्दे तपशीलवार समजून घ्या-

ऑक्सिजनची कमतरता- बंद खोलीत शेकोटी किंवा हीटर पेटवल्याने ऑक्सिजनची कमतरता निर्माण होते, कार्बन मोनोऑक्साइडचे प्रमाण वाढते. यामुळे लोक बेशुद्ध होऊ शकतात किंवा काही प्रकरणांमध्ये मृत्यू देखील होऊ शकतो.

श्वसन रोग- ऑक्सिजनच्या कमतरतेमुळे दमा किंवा अ‍ॅलर्जीचा त्रास होऊ शकतो.

त्वचेची समस्या- हीटरमधून बाहेर पडणारी गरम हवा त्वचा कोरडी करते. खाज येणे, पुरळ उठणे यासारख्या समस्या असू शकतात.

डोकेदुखी- लोकांना डोकेदुखी आणि झोप न लागण्याची समस्या देखील होते.

डोळ्यांना होणारे नुकसान- डोळ्यांच्या आरोग्यासाठी डोळ्यांचे ओलसर राहणे अत्यंत आवश्यक आहे, परंतु हीटरमुळे हवेतील आर्द्रता सुकते, त्यामुळे डोळेही कोरडे होऊ लागतात. अशा परिस्थितीत डोळ्यांना संसर्ग होण्याची शक्यता वाढते. याशिवाय कॉन्टॅक्ट लेन्स किंवा चष्मा घालणाऱ्या लोकांच्या डोळ्यांनाही हीटरमुळे इजा होऊ शकते.

जळण्याची भीती- हीटरचे तापमान जास्त ठेवल्यास लहान मुले व पाळीव प्राणी त्याच्या जवळ आल्यास दगावू शकतात.

प्रश्‍न- तुम्ही वर सांगितले की हीटरमुळे श्वासोच्छवासाचा त्रास होऊ शकतो, त्यामुळे अस्थमाच्या रुग्णांनी यासाठी काय करावे?

उत्तर- दम्याचे रुग्ण हानी टाळण्यासाठी गॅस हिटरऐवजी ऑइल हिटर वापरू शकतात. कारण गॅस हिटरमुळे श्वास घेण्यास त्रास होतो. यातून निघणारा CO2 लहान मुले आणि वृद्धांसाठी धोकादायक आहे.

ऑइल हीटर्समध्ये तेलाने भरलेले पाईप्स असतात, ज्यामुळे हीटर ज्या खोलीत बसवले जाते त्या खोलीतील हवा कोरडी होत नाही.

प्रश्न- हिटर किंवा स्टोव्ह सारख्या गोष्टींमुळे इतके नुकसान होत असेल, तर त्या टाळण्याचा उपाय काय?

उत्तर- हीटरमुळे होणारे नुकसान टाळण्यासाठी खालील गोष्टींची काळजी घ्या-

प्रश्न- कोणत्या लोकांनी हीटरजवळ बसू नये?

उत्तर- 6 प्रकारच्या लोकांनी हीटरपासून काही अंतरावर बसावे-

प्रश्न- घर आणि ऑफिस नैसर्गिकरित्या किंवा हीटरशिवाय उबदार कसे ठेवायचे?

उत्तर- घर गरम ठेवण्यासाठी फक्त हिटरचाच वापर केला पाहिजे असे नाही. अनेक नैसर्गिक उपायांचा अवलंब करूनही तुम्ही घर उबदार ठेवू शकता. या युक्त्या जाणून घेण्यासाठी खालील ग्राफिक्स पाहा.

प्रश्न- एवढं करूनही अनेकांना हीटरचा पर्याय सर्वोत्तम वाटतो, त्यामुळे हीटर लावताना कोणत्या गोष्टी लक्षात ठेवल्या पाहिजेत?

उत्तर-

प्रश्न- कोणता हीटर घर किंवा ऑफिसमध्ये लावणे चांगले असू शकते?

डॉ. हिमांशू आणि डॉ. पुनीत खन्ना- ऑईल फिल्ड रूम हीटर हा सर्वोत्तम पर्याय असू शकतो. या हीटरमध्ये तेलाने भरलेल्या पाईपच्या मदतीने खोली गरम केली जाते. ते खोलीतील ओलावा शोषून घेत नाही, ज्यामुळे श्वसनाचा त्रास होत नाही. दमा, ब्राँकायटिस आणि सायनसचे रुग्णही या हीटरचा वापर करू शकतात.

प्रश्न- रूम हिटर ऐवजी घरात चुलीसारखे काहीतरी पेटवले तर कोणत्या गोष्टींची काळजी घ्यावी?

उत्तर- शेकोटीमध्ये लाकूड किंवा कोळसा जाळल्याने कार्बन मोनोऑक्साइडसह अनेक हानिकारक वायू बाहेर पडतात. हे आरोग्यासाठी हानिकारक असू शकते. हे आम्ही वरती आधीच सांगितले आहे आणि तुम्हाला पुन्हा आठवण करून देण्यासाठी हे सांगत आहोत की, हे टाळण्यासाठी ज्या ठिकाणी शेकोटी पेटवली जात आहे त्या ठिकाणी व्हेंटीलेटरची योग्य व्यवस्था असायला हवी. घराच्या खिडक्या आणि दरवाजे उघडा. अजिबात आग पेटलेल्या बंद खोलीत झोपू नका आणि त्यापासून योग्य अंतर ठेवा. स्टोव्हजवळ प्लॅस्टिक, कागद किंवा अशी कोणतीही वस्तू ठेवू नका, ज्यामुळे सहज आग लागेल.

प्रश्‍न- काही लोकांना खूप थंडी वाजते, अशा स्थितीत हीटरची गरज भासणार नाही म्हणून खाण्यापिण्याच्या माध्यमातून शरीर कसे उबदार ठेवता येईल?

उत्तर- हिवाळ्यात असे अनेक खाद्यपदार्थ आहेत, ज्याचा वापर शरीराला उबदार ठेवण्यासाठी केला जाऊ शकतो. जसे-

मध- यामध्ये अनेक पोषक तत्व आणि नैसर्गिक शर्करा असते, ज्यामुळे शरीराला ऊर्जा मिळते. मध खाल्ल्याने रोगप्रतिकारशक्ती वाढते. हिवाळ्यातील आजार दूर राहतात.

तूप- तुपात असलेले आवश्यक फॅटी अ‍ॅसिड शरीराला उबदार ठेवते आणि थंडीपासून बचाव करते.

गूळ- गुळात भरपूर कॅलरीज असतात, ज्यामुळे शरीर उबदार राहण्यास मदत होते.

दालचिनी- दालचिनी आपले चयापचय वाढवते. त्यामुळे शरीरात उष्णता निर्माण होते. दालचिनीचे पाणी खोकल्यामध्ये देखील फायदेशीर आहे.

केशर- एक कप दुधात केशराचे 4-5 धागे उकळवून प्यावे सर्दीपासून सुटका मिळते.

मोहरी आणि तिळाचे तेल- मोहरी आणि तिळाचे तेल शरीराला उबदार ठेवण्यास मदत करते.

अद्रक - आले किंवा अद्रक केवळ चहाची चवच वाढवत नाही तर आपली पचनसंस्था निरोगी ठेवण्याचे काम करते. यामुळे हिवाळ्यात होणाऱ्या अनेक आजारांपासून आपले शरीर सुरक्षित राहते.

रूम हीटर जास्त वेळ चालवल्याने गुदमरल्यासारखे होऊ शकते

जास्त वेळ हीटर चालवल्याने गुदमरल्यासारखे होऊ शकते. वास्तविक, हीटर किंवा स्टोव्ह चालवल्याने ऑक्सिजन कमी होतो. यासोबतच कार्बन मोनोऑक्साइड आणि इतर अनेक घातक वायूही तयार होतात. बंद खोलीत हिटर किंवा शेकोटी पेटवली तर गुदमरून मृत्यूही होऊ शकतो.

रात्रभर हीटर चालवत असाल तर जाणून घ्या-

रात्रभर हीटर चालवल्याने तुमचा जीव जाऊ शकतो. हृदयरोगी आणि कमकुवत फुफ्फुस असलेल्या धूम्रपान करणाऱ्यांसाठी हा मोठा धोका असू शकतो.

अखेरीस पण महत्त्वाचे

तुम्ही वर नमूद केलेल्या सर्व प्रकारच्या हीटर्समध्ये कोणते तंत्रज्ञान वापरले जाते, ज्यामुळे आपले घर किंवा ऑफिस रूम उबदार राहते?

बहुतेक हीटर्स तीन प्रकारच्या तंत्रज्ञानावर काम करतात-

कन्व्हेक्शन हीटिंग - यामध्ये कॉइल किंवा पॅनेल गरम केले जाते. कॉइलच्या बाजूला ब्लोअर किंवा पंखा ठेवला जातो. इथली गरम हवा संपूर्ण खोलीला गरम करते.

कंडक्शन हीटिंग - यामध्ये धातूची कॉइल विजेच्या साहाय्याने गरम केली जाते. त्यामुळे कॉइल चमकते. प्रथम आजूबाजूचा परिसर गरम होतो. मग हळूहळू संपूर्ण खोली उबदार होते.

रेडियंट हीटिंग - काही हीटर्स इन्फ्रारेड रेडिएशनद्वारे खोली गरम करतात. ही रेंज खोलीतील वस्तूंवर पडते आणि त्यांना गरम करते.