दिव्य मराठी एक्सप्लेनरतुमच्या कफ सिरपमध्येही इथिलीन ग्लायकोल आहे का?:भारतीय सिरपमुळे 89 मुलांचा मृत्यू; WHO चा इशारा

जर तुम्ही डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय कफ सिरप खरेदी करत असाल तर काळजी घ्या. ते विषारी असू शकते. इथिलीन ग्लायकॉल आणि डायथिलीन ग्लायकोल नावाचे द्रव रसायने अधिक नफ्यासाठी कफ सिरपमध्ये मिसळली जात आहेत. गेल्या काही महिन्यांत गांबिया आणि उझबेकिस्तानमध्ये असे भेसळयुक्त भारतीय कफ सिरप प्यायल्याने 89 मुलांचा मृत्यू झाला आहे. भारतातही औषधांमध्ये या रसायनांच्या भेसळीमुळे 73 जणांचा मृत्यू झाल्याची नोंद आहे.

वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन म्हणजेच WHO ने देखील 2 भारतीय कफ सिरपच्या वापराबाबत अलर्ट जारी केला आहे. वास्तविक, 22 डिसेंबर रोजी उझबेकिस्तानने 19 मुलांच्या मृत्यूसाठी नोएडाच्या मेरियन बायोटेकमध्ये बनवलेले AMBRONOL आणि Doc-1 Max कफ सिरपला जबाबदार धरले होते. तसेच WHO याची चौकशी करण्यास सांगितले.

WHO ने आपल्या तपासणीत कफ सिरप AMBRONOL आणि Doc-1 Max दोन्ही असुरक्षित घोषित केले आहेत. डब्ल्यूएचओने म्हटले आहे की, मुलांमध्ये त्यांच्या वापरामुळे गंभीर समस्या किंवा मृत्यूचा धोका आहे. कंपनीने अद्याप या उत्पादनांच्या गुणवत्तेची हमी दिलेली नाही. डब्ल्यूएचओने आपल्या अहवालात म्हटले आहे की इथिलीन ग्लायकोल आणि डायथिलीन ग्लायकोलचे इतके जास्त प्रमाण मानवांसाठी घातक ठरू शकते. गेल्या वर्षी 5 ऑक्टोबर रोजी डब्ल्यूएचओने गांबियामध्ये इंडियन फार्मास्युटिकल्स कंपनीने बनवलेल्या 4 कफ सिरपबाबत अलर्ट जारी केला होता.

दिव्य मराठी एक्सप्लेनरमध्ये कफ सिरपमध्ये काय होते ज्यामुळे ते विषारी झाले? तसेच, कफ सिरपबाबत उझबेकिस्तानने कोणते दावे केले आहेत? हे समजून घेणार आाहेत.

उझबेकिस्तानच्या आरोग्य मंत्रालयाने 29 डिसेंबर 2022 रोजी 19 मुलांच्या मृत्यूबाबत एक प्रेस स्टेटमेंट जारी केले. यामध्ये मुलांच्या मृत्यूला दोन कारणे जबाबदार असल्याचे सांगण्यात आले.

प्रथम- मुलांना औषधाच्या निर्धारित डोसपेक्षा जास्त दिला गेला.

दुसरे- कफ सिरपमध्ये विषारी इथिलीन ग्लायकोलची असल्याने.

या निवेदनात सांगण्यात आले की, सर्व मुलांना डॉक्टरांच्या प्रिस्क्रिप्शनशिवाय औषध देण्यात आले. औषधाचा मुख्य घटक पॅरासिटामॉल आहे, परंतु पालकांनी फार्मसी विक्रेत्यांच्या सल्ल्यानुसार डॉक-1 मॅक्स सिरपचा चुकीचा वापर केला. त्यामुळे मुलांची प्रकृती चिंताजनक झाली असून 19 जणांचा मृत्यू झाला.

आरोग्य मंत्रालयाने सांगितले की, प्राथमिक तपासणीनंतर असे आढळून आले आहे की डॉक-1 मॅक्स सिरपमध्ये इथिलीन ग्लायकॉल द्रावणाच्या स्वरूपात मिसळले होते. इथिलीन ग्लायकोल हा एक विषारी पदार्थ आहे. एक किलोग्रॅममध्ये 1 ते 2 मिली इथिलीन ग्लायकॉल मिसळणे लोकांसाठी घातक ठरू शकते. यामुळे रुग्णांना उलट्या, बेशुद्धी,हृदयविकार आणि मूत्रपिंड निकामी होण्याचा धोका असतो.

तसेच ऑक्टोबरमध्ये डब्ल्यूएचओने कफ सिरपच्या चार नमुन्यांमध्ये इथिलीन ग्लायकोल आणि डायथिलीन ग्लायकोल हे विषारी पदार्थ असल्याचे स्पष्ट केले. हे कफ सिरप हरियाणाच्या मॅडेन फार्मास्युटिकल्सने बनवले होते. हे कफ सिरप गॅम्बियामध्ये 70 मुलांच्या मृत्यूला कारणीभूत असल्याचे सांगण्यात आले.

इथिलीन ग्लायकॉल म्हणजे काय, जे कंपन्यांनी खोकल्याच्या सिरपमध्ये बेकायदेशीरपणे मिसळले आहे?

इथिलीन ग्लायकोल हे रंगहीन आणि गंधहीन अल्कोहोलिक कंपाऊंड आहे, त्याचे सेवन घातक ठरू शकते. मधुकर रेनबो चिल्ड्रन हॉस्पिटलचे बालरोगतज्ञ डॉ. पवन कुमार यांच्या मते, डायथिलीन ग्लायकॉल आणि इथिलीन ग्लायकॉल विषारी असल्याने ते खाण्यास किंवा औषधांमध्ये मिसळण्यास परवानगी नाही.

Pediaa.Com वेबसाइटनुसार, हे बहुतेक ऑटोमोटिव्ह अँटीफ्रीझमध्ये वापरले जाते आणि पॉलिस्टर फायबर बनवण्यासाठी कच्चा माल म्हणून वापरले जाते. यूएस सेंटर्स फॉर डिसीज कंट्रोल अँड प्रिव्हेन्शन (CDC) नुसार, हे हायड्रॉलिक ब्रेक फ्लुइड्स, स्टॅम्प पॅड शाई, बॉल पॉइंट पेन, सॉल्व्हेंट्स, पेंट्स, सौंदर्यप्रसाधने आणि प्लास्टिक यांसारख्या अनेक उत्पादनांमध्ये देखील आढळते.

डायथिलीन ग्लायकॉल आणि इथिलीन ग्लायकोल ही भेसळ करणारे पदार्थ आहेत जे काही वेळा प्रिस्क्रिप्शन औषधांमध्ये सॉल्व्हेंट्स म्हणून बेकायदेशीरपणे टाकले जातात. ते गोड बनवण्यासाठी कफ सिरपमध्ये देखील वापरले जाते.

द हिंदू मधील एका अहवालात असे म्हटले आहे की, फार्मा कंपन्या पैसे वाचवण्यासाठी ग्लिसरीन किंवा प्रोपीलीन ग्लायकॉल सॉल्व्हेंट्सऐवजी डायथिलीन ग्लायकॉल आणि इथिलीन ग्लायकोल वापरतात. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, ग्लिसरीन किंवा प्रोपीलीन ग्लायकोल महाग आहे, म्हणून औषध कंपन्या खर्च कमी करण्यासाठी विषारी डायथिलीन ग्लायकोल आणि इथिलीन ग्लायकोल वापरतात.

विषारी डायथिलीन ग्लायकोल आणि इथिलीन ग्लायकोल किती धोकादायक आहे?

CDC च्या मते, डायथिलीन ग्लायकोल आणि इथिलीन ग्लायकोल हे विषारी पदार्थ आहेत आणि त्यांच्या सेवनाने मृत्यूचा धोका आहे. याचा केंद्रीय मज्जासंस्थेवर परिणाम होऊ शकतो. मळमळ, उलट्या होणे, मूर्च्छा येणे, स्तब्ध होणे, शॉक लागणे, श्वास लागणे, लघवी कमी होणे असे प्रकार होऊ शकतात. गंभीर प्रकरणांमध्ये, रुग्ण कोमात जाऊ शकतो, स्मरणशक्ती गमावू शकतो, फिट येऊ शकतात आणि मेंदूला गंभीर नुकसान होऊ शकते.

डॉ. पवन कुमार म्हणतात की, डायथिलीन ग्लायकोलच्या विद्राव्यतेमुळे, काही औषध कंपन्या खोकल्याच्या सिरप आणि अॅसिटामिनोफेनमध्ये ग्लिसरीनऐवजी चुकीच्या पद्धतीने वापरतात. अशा परिस्थितीत, जर तुम्ही डायथिलीन ग्लायकॉल असलेली औषधे निर्धारित डोसपेक्षा जास्त घेतली तर 8 ते 24 तासांत किडनी निकामी होण्याचा धोका असतो. जर लोकांना वेळेवर उपचार न मिळाल्यास 2 ते 7 दिवसात अनेक अवयव निकामी होण्याचा धोका असतो.

भारतात आणि इतर देशांमध्येही अशी प्रकरणे समोर आली आहेत का?

डायथिलीन ग्लायकोलमुळे होणारे मृत्यू हे काही नवीन नाही. अशा घटना यापूर्वी भारत, अमेरिका, बांगलादेश, पनामा आणि नायजेरियामध्ये नोंदल्या गेल्या आहेत.

अमेरिकेने त्याला विषही म्हटले

2007 मध्ये, यूएस फूड अँड ड्रग अॅडमिनिस्ट्रेशन (FDA) ने इथिलीन ग्लायकोल आणि डायथिलीन ग्लायकोल यांना विष म्हणून घोषित केले.

ऑक्टोबरमध्ये गॅम्बियामध्ये 70 जणांचा मृत्यू

विविध विषयांवरील इतर एक्सप्लेनर देखील वाचा...

काय आहे 75 वर्षे जुनी NOTAM प्रणाली:ज्यात बिघाडामुळे अमेरिकेत 5 हजार उड्डाणे थांबली; वैमानिकांचाही विरोध

कांद्याचे भाव पाकिस्तानमध्ये वर्षात 500% वाढले:तिजोरीत 21 दिवसांच्या खर्चाचा पैसा; दुर्दशेची संपूर्ण कहाणी

रक्त काढून ‘ब्लड पेंटिंग’ भेट देण्याचा ट्रेंड:तामिळनाडू सरकारने घातली बंदी; का वाढतेय त्याची क्रेझ?

स्वयंपाकी होऊ शकतो पुतीन यांचा उत्तराधिकारी:9 वर्षे तुरुंगात राहिले येवगेनी, हॉट डॉगचा स्टॉल लावला, खासगी सैन्यही बनवले

24 रशियन श्रीमंतांचा मृत्यू, पुतिन यांच्यावर संशय:कोणी डोंगरावरुन तर कोणी छतावरून पडले, भारतात 3 मृत्यू

'नोटाबंदी' निर्णयावर असहमत एकमेव न्यायमूर्तीची कहाणी:5 वर्षांपूर्वीही केंद्र सरकारचा निर्णय उलटला

ब्रेन-ईटिंग अमिबाने फस्त केले मानवी मांस:कोमट पाण्याद्वारे नाकातून शरीरात; 11 दिवसांत व्यक्तीचा मृत्यू

मुलगी कायमच स्वच्छता करत राहते:डॉक्टरांनी OCD सांगितले; उपचारासाठी न्यायालयाची परवानगी असलेला आजार नेमका काय?