ग्राउंड रिपोर्टबंडू भांगे यांनी 825 किलो कांदा विकला:त्यांनाच 1 रुपया द्यावा लागला; चव्हाण यांच्या कांद्याला 1 रुपयाचा भाव, तुम्हाला 30 रुपये किलोने का मिळतो?

17 फेब्रुवारी 2023 रोजी सकाळी 8 वाजता, महाराष्ट्रातील सोलापूर जिल्ह्यातील बोरगाव येथील 65 वर्षीय शेतकरी राजेंद्र तुकाराम चव्हाण यांनी कांद्याची 10 पोती पिकअप व्हॅनमध्ये भरली. आशियातील दुसऱ्या क्रमांकाची कांदा बाजारपेठ असलेल्या सोलापुरात 70 किमी अंतरावर ते पोहोचले. त्यांच्याकडे गोण्यांमध्ये 512 किलो कांदा होता. त्याचा भाव 1 रुपया प्रतिकिलो किंवा 100 रुपये प्रतिक्विंटल होता.

कांद्याच्या मोबदल्यात त्यांचे 512 रुपये झाले, मात्र कांदे बाजारात आणणे, वाहतूक आणि गोणी असा 509 रुपये 51 पैसे इतका खर्च आला. सर्व हिशोब केल्यानंतर तुकारामांना घरी नेण्यासाठी 2 रुपये 49 पैसे मिळाले. हे 2 रुपये देखील चेकद्वारे मिळाले होते, जे रोख मिळविण्यासाठी आणखी 306 रुपये खर्च करावे लागले असते.

बंडू भांगे नावाच्या शेतकऱ्याचीही अशीच कहाणी आहे. बीड जिल्ह्यातील दौतपूर गावात राहणारे बंडू हे 1 फेब्रुवारी 2023 रोजी 825 किलो कांदा घेऊन सोलापूर मंडईत पोहोचले. कांद्याचा भाव फक्त एक रुपये किलो होता. कांद्याच्या बदल्यात 825 रुपये झाले.

वजन आणि मालवाहतूक असा एकूण 826 रुपये खर्च झाला. बंडू यांना 825 किलो कांद्यासाठी मिळालेल्या पावतीनुसार, त्यांना त्यांच्या खिशातून मंडईतील लोकांना 1 रुपये द्यावा लागला. म्हणजेच त्यांनी 1 रुपये कमावले. हे सर्व घडत असताना बाजारात कांद्याचा भाव 30 रुपये किलो होता.

राजेंद्र तुकाराम चव्हाण यांना 512 किलो कांद्याला 2 रुपये भाव मिळाला, ही त्यांची अनेक महिन्यांची मेहनत होती. शेतकऱ्यांचे उत्पन्न दुप्पट करण्याच्या सरकारच्या दाव्यादरम्यान, मी राजेंद्र यांना त्यांच्या गावी भेटायला गेलो. शेतकर्‍यांना त्यांच्या कांद्याच्या बदल्यात काहीच का मिळत नाही, असा प्रश्‍न होता, मग ही अशी कोणती यंत्रणा आहे, ज्याद्वारे कांदा 20 ते 30 रुपये किलोने सर्वसामान्यांच्या घरापर्यंत पोहोचतो. याशिवाय राजेंद्र चव्हाण आणि बंडू भांगे आता काय करणार…

मुंबईपासून 420 किमी अंतरावर असलेल्या बोरगावला जाण्यासाठी कच्चा रस्ता आहे. सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्था नाही. बार्शी ते तुळजापूर या वाटेवर उपळे दुमाला गावात पोहोचल्यानंतर मी 5 किलोमीटर चालत शेतकरी राजेंद्र चव्हाण यांच्या घरी पोहोचलो.

गावाच्या सीमेवर शेतांच्या मधोमध त्यांचे एकमेव घर आहे. प्लास्टर नसलेले अर्धवट बांधकाम झालेले घर. राजेंद्र चव्हाण हे घराबाहेरील झाडाखाली बैलांना चारा घालत होते. शेजारीच कित्येक क्विंटल कांदे पडले होते, त्यांचा सडल्याचा वास येत होता.

पिके जगवण्यासाठी रात्रीचा दिवस केला, आता सडण्यासाठी सोडले

राजेंद्र चव्हाण म्हणाले की, मंडईत कांद्याचे भाव इतके कमी आहेत की, तेथे गेल्यावर खिशातून पैसे द्यावे लागतात. उरलेल्या कांद्याकडे बोट दाखवत ते म्हणाले की, 'आता हा कांदा आम्ही कुठेच नेत नाही. तो सडण्यासाठी घराबाहेर फेकला आहे. त्याचे खत झाल्यावर ते खत आम्ही शेतात टाकू.’

मग ते निराशेने म्हणतात की, 'पीक वाढवण्याच्या प्रयत्नात अनेक रात्री झोप लागली नाही, आता ते फेकून देण्याशिवाय माझ्याकडे पर्याय नाही.' मला त्यांच्या डोळ्यातील अश्रू दिसतात, ते आपल्या अंगावरील उपरण्याने पुसतात.

17 फेब्रुवारीच्या घटनेबद्दल मी प्रश्न केला तेव्हा तुकाराम म्हणाले की, 'आम्ही मृगशिरा नक्षत्रात (जानेवारीच्या सुरुवातीला) कांद्याचे पीक लावले होते. संपूर्ण कुटुंबाने मेहनत घेतली. जमिनीतून काढून तो सोलापूर मंडईत नेण्यात आला. कांदा पिकवण्यासाठी 12-13 हजार खर्च आला, मात्र माझा कांदा 100 रुपये क्विंटलने विकला गेला. एवढ्या मेहनतीच्या बदल्यात मला फक्त दोन रुपयांचा चेक मिळाला.

राजेंद्र चव्हाण सांगतात की, ‘कांद्याची बोली सूर्या ट्रेडर्सच्या लोकांनी लावली होती. 512 किलो कांद्याच्या बदल्यात 512 रुपये झाले. हमाली (मजुरी) रुपये 40 रुपये 45 पैसे, वजन 24 रुपये 6 पैसे, मोटार भाडे (वाहतूक) 430 रुपये आणि इतर खर्च रुपये 15, एकूण रुपये 509 रुपये 51 पैसे झाले. 512 रुपये वजा केल्यानंतर सूर्या ट्रेडर्सने मला 2 रुपयांचा धनादेश दिला.

2 रुपयांचा चेक कॅश करण्यासाठी 306 रुपये द्यावे लागतील

राजेंद्र चव्हाण सांगतात, 'घरात पत्नी, दोन मुले, सून, नातवंडे आहेत. माझे घर शेतीच्या माध्यमातून मिळणाऱ्या उत्पन्नातूनच चालते. आमच्या महिनोंमहिने मेहनतीच्या बदल्यात आम्हाला दोन रुपयांचा धनादेश सुपूर्द करण्यात आला. जर ते कॅश करायचे असेल तर ते मंडईच्या बँकेतच करावे लागेल. ती बँक गावापासून 70 किलोमीटर अंतरावर आहे आणि तिथे जाण्याचा खर्च 300 रुपये आहे.

बँकेत केवायसीसाठी आधार कार्ड, पॅन कार्ड आणि बँक पासबुकची फोटो कॉपी आवश्यक आहे. यामध्येही 6 रुपये खर्च होणार आहेत. या दोन रुपयांसाठीही मला आधी 306 रुपये खर्च करावे लागतील.

बाजाराच्या व्यवस्थेवर प्रश्न उपस्थित करत राजेंद्र चव्हाण म्हणतात की, 'मिळालेला धनादेशही 15 दिवसांनी कॅश होऊ शकतो. तुम्ही मला सांगा की जर आपत्कालीन परिस्थिती असेल तर आम्ही आमचे पैसे काढू शकत नाही. तृणधान्यांसाठी किमान आधारभूत किंमत (MSP) असताना भाजीपालासाठी का नाही?

यंदा कांद्याचे कमी भाव पाहता महाराष्ट्र सरकारने शेतकऱ्यांना 350 रुपये प्रतिक्विंटल अनुदान जाहीर केले असले तरी त्याचाही फायदा तुकाराम यांना होणार नाही, कारण ते फक्त मार्च आणि एप्रिलमध्ये कांदा विकणाऱ्यांनाच मिळणार आहे.

'असेच सुरू राहिल्यास मी कांद्याची लागवड करणार नाही'

बोलताना राजेंद्र चव्हाण संतापतात, म्हणतात की, 'कांद्याला असा भाव मिळाला तर मी पुढे कांद्याची शेती करणार नाही. मला नुकसानभरपाई नको आहे, मला कांद्याची किमान किंमत 20-25 रुपये प्रतिकिलो हवी आहे. बहुतांश शेतकऱ्यांनी डिसेंबर, जानेवारी महिन्यातच कांदा विकला होता. सरकार आता अनुदान देत आहे, पण त्याचा फायदा शेतकऱ्यांना होत नाही.

दोन रुपयांचा धनादेश मिळाल्याने संतप्त झालेल्या राजेंद्र चव्हाण यांच्यासह गावातील काही शेतकऱ्यांनी शहरातील मुख्य बाजारपेठेत तीन दिवस उपोषणाला केले. काही पत्रकार आले तर काही स्थानिक नेतेही आले. मात्र, कोणीही मदत केली नाही, उपाशीपोटी प्रकृती ढासळू लागल्यावर त्यांना उपोषण सोडावे लागले.

एका एकरात कांदा पिकवण्यासाठी सुमारे 50 हजारांचा खर्च

तुकारामांचा मोठा मुलगा अण्णाही निराश झाले आहेत. ते म्हणतात की, 'आम्ही इतके दिवस कष्ट केले, एका एकरात कांदा पिकवण्यासाठी आम्हाला 50 हजार रुपये खर्च आला. यावेळी पाऊस बरा झाल्याने, पीकही चांगले आले. एका एकरात सुमारे 200 पोती म्हणजेच 100 क्विंटल कांद्याचे उत्पादन होते. 10 रुपये किलोने विकले तरी 1 लाख रुपयांपर्यंत मिळू शकते, पण बाजारात त्याची किंमत 50 पैशांपासून ते 1 रुपये आहे.

अण्णा पुढे सांगतात की, 'शेतीशिवाय आमच्याकडे दुसरा रोजगार नाही. आता मुलांच्या शिक्षणासाठीही पैसे नाहीत. शेती विकण्याशिवाय दुसरा मार्ग नाही. सरकार आणि पंतप्रधान मोदींनी शेतकऱ्यांची अवस्था पाहावी.

राजेंद्र चव्हाण यांच्या कुटुंबाने त्यांच्या शिल्लक जमिनीवर द्राक्षाची लागवड केली आहे. 15 दिवसांपूर्वी गारपीट झाल्याने हे पीकही उद्ध्वस्त झाले.

ज्या गोणीत कांदा वाहून नेला जातो त्याची किंमत 40 रुपये, त्याची किंमतही भागत नाही

राजेंद्र चव्हाण यांच्यासह तीन दिवस उपोषण करणाऱ्या यशवंत श्रीहरी कोकाटे या शेतकऱ्यानेही कांद्याची लागवड केली होती. ते म्हणतात, 'मी 60 हजार रुपये गुंतवून कांद्याची लागवड केली होती. कांदा निर्यातीच्या दर्जाचा होता, पण त्याला 4, 6 आणि 7 रुपये किलोपेक्षा जास्त भाव मिळाला नाही.

'संपूर्ण पीक विकल्यानंतर आम्हाला फक्त 30,000 रुपये मिळाले. आमच्याकडून मंडईत 1 रुपयाला विकत घेतलेला कांदा शहरातील बाजारपेठेत 30 रुपये किलोने विकला जात आहे. मध्यस्थ कांद्यावर लाखोंची कमाई करत आहेत.

याच गावातील शेतकरी सुजित मोहन बोधले देखील असाच किस्सा सांगतात. ते म्हणतात, 'सोलापूरच्या मंडईत 150 पोती कांदा घेऊन गेलो होतो. 2 दिवस कोणीही खरेदी केली नाही, मोकळ्या जागेवर गोण्यांवर झोपावे लागले. आमचे कांदे येथून चोरीला जातात, त्यांची काळजी शेतकर्‍यांनाच घ्यावी लागते. ज्या कांद्याला 1 रुपये मिळतात, तो कांदा चोर बाजारात 20-30 रुपये किलोने विकतात. मार्केटमध्ये ना सुरक्षा आहे ना सीसीटीव्ही, फक्त बाजारातील लोकेच चोरांसोबत मिळालेले आहेत. आमच्या तक्रारीही ऐकल्या जात नाहीत.

सुजित पुढे सांगतात, लिलावादरम्यान शेतकऱ्यांना भाव विचारला जात नाही. दलाल स्वत:नुसार दर ठरवतात. आमच्या चांगल्या कांद्याला ते वाईट म्हणत भाव कमी करतात. आम्ही विरोध केला तर आमचा कांदा कोणी खरेदी करत नाही. आम्ही फक्त कांदा पिकवण्यासाठी आहोत, तेच खरे मालक आहेत.

आत्महत्या करणार होते, पत्नीने पाहिल्याने वाचले समाधान

समाधान गोटे यांची गावातच भेट झाली. समाधान 15 दिवसांपूर्वी गळफास लावून आत्महत्या करणार होते. ते म्हणतात की, 'मी दार बंद करून खुर्चीवर उभा राहिलो होतो. पत्नीने खिडकीतून पाहिले आणि शेजाऱ्यांना बोलावले. त्यांनी मला पकडले, म्हणूनच मी जिवंत आहे.

मी कारण विचारल्यावर ते म्हणतात की, 'त्यांनी सात लाख रुपये खर्चून तीन एकर बागेत द्राक्षांची लागवड केली. वादळ आले आणि बहुतेक द्राक्षे खाली पडली. जे शिल्लक आहेत ते कोणीही विकत घेत नाही.

तो थोडावेळ थांबले आणि म्हणाले की, 'मला मरण्याशिवाय पर्याय नव्हता. माझा जीव वाचला, पण माझी द्राक्षे घ्यायला अजून कोणी आलेले नाही. काय करावे समजत नाही. घराचा खर्च आहे, बँकेचे कर्ज आहे, त्याची परतफेड कशी होणार.

राजेंद्र चव्हाण यांचा कांदा खरेदी करणाऱ्या व्यापाऱ्याचा परवाना रद्द

राजेंद्र चव्हाण आणि इतर शेतकऱ्यांची भेट घेऊन मी सोलापूर मंडई गाठली. सकाळचे दहा वाजले होते. मंडईत मला तुळजापूरचे शेतकरी नंददेव पिंगळे कांद्याच्या गोण्यांवर बसलेले दिसले. ते म्हणाले, 'मी 114 पोती कांदा विकायला आलो, 55 हजार खर्च झाला. 5-6 रुपये किलोने खरेदी होतेय, विक्री केल्यानंतर 15 हजारही मिळत नाहीत. जर मी यातील ओझे व वाहतूक धरली तर मला काय मिळेल.

जेव्हा मी बाजारात प्रवेश केला तेव्हा मला दिसले की काही लोक जमिनीवर ठेवलेल्या कांद्याच्या पोत्यांभोवती उभे आहेत आणि एक व्यक्ती 1 रुपये, 4 रुपये, 10 रुपये ओरडत आहे. विचारल्यावर त्यांनी सांगितले की, या कांद्याचा लिलाव होत आहे. अशा प्रकारे कांदा खरेदी-विक्रीची प्रथा 100 वर्षांहून अधिक जुनी आहे.

मध्यस्थ किंवा दलाल कांदा उत्पादक शेतकऱ्याकडून त्याच्या दर्जाच्या आधारे बोली लावून कांदा खरेदी करतात आणि मोठ्या व्यापाऱ्याला विकतात. बोली लावत असताना कांदा उत्पादक शेतकरी मान खाली घालून उभा होता आणि बोली लावणारा जबरदस्तीने कांद्याचा भाव आपापल्या परीने सांगत होता.

मी सूर्या ट्रेडर्सकडे पोहोचलो ज्यांनी राजेंद्र चव्हाण यांचा कांदा खरेदी केला आणि त्याबदल्यात दोन रुपयांचा धनादेश दिला. कंपनीच्या कार्यालयात पोहोचल्यावर मी त्याचे मालक आणि सोलापूर एपीएमसीचे व्यापारी नासिर खलिफा यांना भेटलो.

नासिर खलिफा म्हणाले की, 'पावती आणि धनादेश देण्याची प्रक्रिया संगणकाद्वारे केली जाते. राजेंद्र चव्हाण यांचा धनादेश पोस्ट डेटेड होता. तो चेक आपोआप मुद्रित होतो, आम्हाला त्यावर छापलेली रक्कम दिसत नाही. आम्ही यापूर्वीही अशा कमी रकमेचे अनेक धनादेश दिले आहेत, या प्रकरणात आम्हाला दोष देणे चुकीचे आहे.

राजेंद्रची बातमी मीडियात आल्यानंतर सरकारने सूर्या ट्रेडर्सचा परवाना रद्द केला आहे.

या प्ररकणावर स्पष्टीकरण देतांना खलिफा सांगतात की, 'कांद्याचे दर त्याच्या गुणवत्तेनुसार ठरवले जातात. राजेंद्र चव्हाण यांचा कांदा निकृष्ट दर्जाचा होता. त्यांनी चांगल्या दर्जाचा कांदाही विकला आहे. डिसेंबर ते जानेवारी दरम्यान त्यांनी आम्हाला तीन लाख रुपयांचे कांदे विकले आहेत. त्याचाच कांदाही आम्ही 18 रुपये किलोने विकत घेतला आहे.

17 फेब्रुवारीला कांदा खरेदी योग्य नव्हता. आमची चूक एवढीच होती की आम्ही त्यांना दोन रुपयांचा धनादेश दिला. आता ते त्यांची लाचारी म्हणत जगाला दाखवत आहेत. राजेंद्र चव्हाण यांनी 6 वेळा कांद्याची विक्री केली आहे.

सूर्या ट्रेडर्सकडे 10 परवाने, मध्यस्थ त्यांचा मार्ग काढतात

परवाना निलंबित झाल्याबाबत मी राजेंद्र चव्हाण यांना विचारले असता ते म्हणाले की, 'याने काही होणार नाही. सूर्या ट्रेडर्सकडे किमान 10 परवाने आहेत. त्यांच्या मुलाच्या, भाऊ आणि पत्नीच्या नावावरही परवाना आहे. त्यांच्याकडे इतका पैसा आहे की, ते सरकार आणि व्यवस्थेत बसलेल्या लोकांना गप्प करू शकतात.’

स्थानिक बाजारपेठेत कांद्याचे भाव जास्त कसे

शेतातून निघालेला कांदा शेतकरी आणि मध्यस्थांच्या पाठोपाठ व्यापारी कंपनीपर्यंत पोहोचतो. दक्षिणेतील 6 राज्ये आणि उत्तर भारतातील काही शहरांना कांद्याचा पुरवठा करणारे सिद्धेश्वर भाऊकर यांनी अगदी समोरच बाजारातून कांदा खरेदी केला.

स्थानिक बाजारपेठेत कांदा महागल्याबद्दल मी त्यांना विचारले असता ते म्हणाले की, 'सरकार विचार न करता पावले उचलते. सरकारने प्रति क्विंटल 350 रुपये अनुदान जाहीर केले आहे. आता बाहेरच्या राज्यातील शेतकरीही सोलापूरच्या मंडईत येत आहेत. कांदा जास्त असेल तर शेतकऱ्यांना कमी दर मिळेल.

मी विचारले की, शेतकर्‍यांना दिलेला हा कमी भाव आटोक्यात आणता येईल का? या उत्तरात ते म्हणाले की, 'हे जवळजवळ अशक्य आहे. पुरवठा वाढला की कांद्याचे भाव खाली येतील. सरकारने धान्याप्रमाणे कांद्याच्या किमतीवर एमएसपी निश्चित केल्यास शेतकऱ्यांना दिलासा मिळू शकतो.

दलाल म्हणाले - शेतकरी मुद्दाम समस्या निर्माण करतात

सोलापूर मंडईतील दलाल धर्मराज गावडे यांची भेट घेतली. ते म्हणतात की, 'अनेक लोक मुद्दाम खराब कांदा विकतात आणि त्या बदल्यात मिळणारे पैसे त्यांच्या गरिबीचा पुरावा म्हणून सांगतात.'

बीड येथील शेतकरी बंडू भांगे यांच्यावर आरोप करताना ते म्हणतात की, “त्यांनी मला तीन वेगवेगळ्या खात्यातून कांदे विकले. एक खाते त्यांचे आणि दोन खाती त्यांच्या भावाच्या आणि काकांच्या नावावर होती. उरलेल्या दोघांनी कांदा विकून 65,000 आणि 59,000 रुपये कमावले, 1 रु. भाव हा त्यांनी मुद्दा बनवला.

आंतरराष्ट्रीय निर्यात न झाल्याने कांद्याचे भाव कोसळले

दोन रुपयांच्या धनादेशाच्या वादावर मी सोलापूर कृषी उत्पन्न बाजारा समितीचे चेअरमन विजयकुमार देशमुख यांच्याशी बोललो. ते म्हणाल की, 'कांद्याचे भाव फक्त सोलापुरातच खाली आलेले नाहीत, तर संपूर्ण देशात ही स्थिती आहे. येथून कांदा मोठ्या प्रमाणात इतर देशांमध्ये जात असे, मात्र यावेळी निर्यातीत घट झाली आहे. पूर्वी बांगलादेशात कांद्याला खूप मागणी होती, मात्र यावेळी तिथूनही निर्यात झालेली नाही.

देशमुख हे सोलापूरचे भाजपचे आमदार आहेत. ते म्हणाले की, 'दक्षिणेकडील राज्यांमध्येही कांदा पिकवण्यास सुरुवात केली आहे, पुरवठा जास्त असूनही मागणी खूपच कमी आहे. यावेळी हवामानानेही शेतकऱ्यांना साथ दिली, वेळेवर पाऊस झाल्याने चांगले उत्पादन आले आहे. कांदा जास्त आल्यास कांदा साठवून ठेवण्याची सोय आमच्याकडे नाही.

दररोज लाखो टन कांदा आमच्याकडे येतो. दररोज 900 वाहने भरली जातात. इथे एक दिवस कांदा साठवला तर दुसऱ्या दिवसासाठी जागा उरणार नाही. आमच्याकडे येणारे जवळपास सर्वच कांदे विकले जातात. जास्त आवक झाल्यामुळे त्याची किंमत खूपच कमी राहते.

10 क्विंटल बदल्यात 2 रुपये देणे सरकारचा निर्लज्जपणा

हे प्रकरण सर्वप्रथम हाती घेणारे स्वाभिमानी शेतकरी संघटनेचे प्रमुख राजू शेट्टी म्हणतात की, “राजेंद्र तुकाराम चव्हाण यांना सोलापूर बाजार समितीत 10 पोती कांदा विकून किती पैसे मिळाले? व्यापाऱ्याला दोन रुपयांचा चेक द्यायला लाज कशी वाटली नाही? सरकारला लाज वाटत नाही, सांगा अशा परिस्थितीत शेतकरी कसा जगेल. बाजारातील कांद्याचे भाव कमी झाल्याने सर्वसामान्यांना निश्चितच फायदा होत असला तरी शेतकऱ्यांच्या डोळ्यातून अश्रू येत आहेत.

शेट्टी म्हणाले की, 'महाराष्ट्र शेतकरी आत्महत्यामुक्त कसा होईल, हे राज्य सरकारने सांगावे. शेट्टी म्हणाले की, कर्जाची नियमित परतफेड करणाऱ्या शेतकऱ्यांना सरकार 50 हजार रुपयांचे अनुदान देत नाही. कृषी पंपांचे वीज कनेक्शन कापले जात आहे. पीक विम्याचे पैसे मिळत नाहीत. शेतकऱ्यांच्या मागण्यांवर सरकारने ठोस निर्णय न घेतल्यास संघटना विधानभवनावर मोर्चा काढणार आहे.

व्यापाऱ्यांपासून किरकोळ विक्रेत्यापर्यंत कांद्याचे भाव अनेक पटींनी वाढले

शेतकऱ्याकडून 1 रुपयाला खरेदी केलेला कांदा मध्यस्थांच्या हातून व्यापाऱ्यांपर्यंत पोहोचला आणि नंतर व्यापाऱ्याने तो इतर राज्यातील आडती आणि ऑनलाइन किरकोळ विक्रेत्यांना विकला. यानंतर सोलापूरच्या बाजारात त्याची किंमत ठरली.

चांगला कांदा रस्त्याच्या कडेला 20 ते 22 रुपये किलो तर दुकानात 25 ते 30 रुपये किलोने विकला जात होता. एका सुप्रसिद्ध ऑनलाइन प्लॅटफॉर्मवर, तोच कांदा वेगवेगळ्या शहरांनुसार 20 ते 32 रुपयांपर्यंत विकला जात होता.

दरम्यान, राजेंद्र चव्हाण यांनी 2 रुपयांचा धनादेश व बाजारातून आलेली पावती लॅमिनेट करून घराच्या भिंतीला लटकवली. शेतकऱ्यांच्या दुरवस्थेचा हा पुरावा ते येणाऱ्या प्रत्येकाला दाखवतात.