Metropolis उभारणाऱ्या अमीरा शाह यांची Story:एका प्रयोगशाळेतून सुरू झालेली कंपनी आज 9 हजार कोटींवर

'Unicorn Dreams with कुशान अग्रवाल' मध्ये आज आमच्यासोबत आहेत मेट्रोपोलिसच्या व्यवस्थापकीय संचालक अमीरा शाह. मेट्रोपोलिसची सुरुवात, अडचणी आणि यशाच्या शिखरावर पोहोचण्याचा प्रवास. चला तर मग सुरुवात करूया…

कुशान : मेट्रोपोलिस कधी आणि कसे सुरू झाले?

अमीरा शाह: माझे वडील डॉ. सुशील शाह यांनी 1981 मध्ये 35 कर्मचाऱ्यांसह मुंबईत 'डॉ. सुशील शाह प्रयोगशाळा' सुरू केली. नवीन तंत्रज्ञान आणि नवीन चाचण्यांवर त्यांनी सतत लक्ष केंद्रित केले होते.

त्यांच्या लॅबचे मुंबई आणि मुंबईबाहेरही खूप नाव आणि प्रतिष्ठा होती. त्या काळात, थायरॉईड, प्रजनन क्षमता आणि हार्मोन्सची चाचणी करणारी ही देशातील पहिली प्रयोगशाळा होती.

मी अमेरिकेतील टेक्सास युनिव्हर्सिटीतून वित्त विषयात पदवी पूर्ण केल्यानंतर 2001 मध्ये भारतात परतले. यानंतर वडिलांच्या प्रयोगशाळेतून व्यावसायिक प्रवास सुरू केला. पॅथॉलॉजी लॅबची साखळी विकसित करण्यास सुरुवात केली. एका शहरातून दुसऱ्या शहरात आमचे केंद्र उघडली. आज 7 देशांमध्ये आमच्या 171 प्रयोगशाळा आहेत.

कुशान: तुम्ही टेक्सास विद्यापीठात शिकला. भारतात आल्यानंतर वडिलांच्या व्यवसायात सहभागी झाल्या. यामागील प्रेरणा काय होती? सुरुवातीला तुमची भूमिका काय होती?

अमीरा शाह : मी एका डॉक्टर कुटुंबात लहानाची मोठी झाले. वडील पॅथॉलॉजिस्ट आहेत आणि आई स्त्रीरोगतज्ज्ञ आहे. दोघांना लहानपणापासून काम करताना पाहिलं होतं. सकाळी 8 ते रात्री 9 वाजेपर्यंत दोघेही रुग्णांच्या उपचारात मग्न राहायचे.

अमेरिकेतून शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर माझ्यासमोर दोन पर्याय होते. एक अमेरिकेत कॉर्पोरेट क्षेत्रात काम करणे आणि दुसरा वडिलांचे काम पुढे नेण्यासाठी भारतात परतणे.

माझ्या शिक्षणादरम्यान, मी बांगलादेश ग्रामीण बँकेचे संस्थापक आणि नोबेल पारितोषिक विजेते मुहम्मद युनूस यांच्याकडून खूप प्रेरित होते. त्यांनी आपल्या कल्पनेने हजारो लोकांचे जीवन बदलले होते. मलाही त्यांच्यासारखंच माझ्या देशातील लोकांसाठी काहीतरी करायचं होतं.

मला माहित होतं की, हेल्थकेअर क्षेत्रात वाव आहे. त्यामुळेच वडिलांचे काम पुढे नेण्याचा निर्णय घेतला. तेव्हा व्यवसाय म्हणून काहीही नव्हते. मेट्रोपोलिस असे नामकरण केल्यानंतर मी त्याला संस्थेचे स्वरूप दिले.

माझ्या भूमिकेबद्दल सांगायचे तर संस्थापक असल्याने मी सर्व काही करायचे. कधी-कधी स्वतः उभे राहून रुग्णांना रिपोर्ट द्यायचे. लोकांचा डेटा गोळा करायचे. कधी कधी तर HR चे काम सांभाळायचे. बाजार समजून घेण्यासाठी मी अनेकदा फील्डवर जायचे.

कुशान : व्यवसायात आल्यानंतर तुम्ही कोणते बदल केले? कशावर लक्ष केंद्रित केले?

अमीरा शाह: मी खालच्या टोकापासून सुरुवात केली. एकीकडे कस्टमर केअर काउंटरवर बसून रुग्णांसोबत डील करायचे तर दुसरीकडे व्यवसाय पुढे नेण्याच्या योजनेवर काम करायचे.

आमच्याकडे मजबूत वैद्यकीय आणि वैज्ञानिक टीम होती. पण विक्री, विपणन, खरेदी आणि मानव संसाधन टीम नव्हती. मी तेच मजबूत केले.

वडिलांच्या टीममध्ये वैद्यकीय पार्श्वभूमी असलेले लोक होते. त्यांची विचार करण्याची पद्धत वेगळी होती. मेडिकलच्या दृष्टीने ते विचार करायचे, पण व्यवसायाच्या दृष्टीने नियोजन करू शकत नव्हते.

याच कारणामुळे सुरुवातीला ग्राहकांचा अनुभव चांगला नव्हता. अहवालासाठी त्यांना बराच वेळ प्रतीक्षा करावी लागायची. मला व्यवसायाबाबत वैद्यकीय लोकांची मानसिकता बदलावी लागली.

मी इंडस्ट्रीत तरुण होते. एक स्त्री होते. नॉन मेडिकल बॅकग्राउंडची होते आणि व्यवसायाचे शिक्षण घेतले होते. मला या चार गोष्टींवर मात करायची होती.

सर्व लोक खूप ज्येष्ठ होते. त्यामुळे त्यांचा आदर ठेवत मला काम करायचे होते. मी सर्वांचा आदर केला आणि त्यांनी माझा आदर केला. अशा प्रकारे आम्ही आमचे काम पुढे नेले.

कुशान: निधी उभारण्यासाठी आणि गुंतवणूकदारांचा विश्वास संपादन करण्यासाठी काय आवश्यक आहे? तुम्हाला कधी निधीची समस्या आली का?

अमीरा शाह: निधीची समस्या नेहमीच राहिली आहे. 2001 मध्ये सुशील शाह लॅबचा नफा सुमारे 2.5 कोटी रुपयांचा होता. या पैशातून आम्ही मेट्रोपोलिस सुरू केले.

आम्हाला जो काही नफा व्हायचा, तो व्यवसाय पुढे नेण्यासाठी गुंतवत राहिलो. 2021 पर्यंत, मी आणि माझ्या वडिलांनी व्यवसायातून पैसे काढले नाहीत. फक्त पगार घ्यायचो. माझा पहिला पगार 15 हजार रुपये होता.

2005 मध्ये, मी भांडवली निधी उभारण्यासाठी खाजगी इक्विटी वाढवली. यानंतर, मी 2015 मध्ये 600 कोटी रुपयांचे कर्ज घेतले कारण मला कंपनीतील शेअरहोल्डिंग वाढवायचे होते.

व्यवसायादरम्यान मला एक गोष्ट समजली की तुम्ही इतरांकडून घेतलेला पैसा ही मालमत्ता नसून दायित्व असते. तुम्हाला ते चांगल्या रिटर्नसह परत करावे लागते. यामुळे मला खूप मदत झाली. गुंतवणूकदारांचा आत्मविश्वास वाढला.

2019 मध्ये, मेट्रोपोलिस स्टॉक एक्स्चेंजवर सार्वजनिकरित्या सूचीबद्ध झाले. तेव्हा आमचे मूल्यांकन 0.5 अब्ज डॉलर्स म्हणजेच सुमारे 4 हजार कोटी रुपये होते, जे आज 1.12 अब्ज डॉलर्स म्हणजेच सुमारे 9 हजार कोटी रुपये झाले आहे.

कुशान : देशात अनेक प्रयोगशाळा आहेत. तुमचे काम त्यांच्यापेक्षा वेगळे कसे आहे? तुम्ही लोकांचा विश्वास कसा संपादन केला?

अमीरा शाह: आम्ही डॉक्टर आणि रुग्ण यांच्यातील सहानुभूती, सचोटी आणि अचूकता यावर लक्ष केंद्रित केले. आमचा विश्वास आहे की ग्राहकांचा विश्वास संपादन करणे हे एक आव्हानात्मक काम आहे.

एकदा विश्वास निर्माण झाला, तरीही त्याला सहज तडा जाऊ शकतो कारण आपण जीवन आणि मृत्यूबद्दल बोलत असतो. म्हणूनच आम्ही याबाबत काही तत्त्वे बनवली आहेत...

1. रुग्णांची आवड प्रथम. आम्ही प्रत्येक नमुना आमच्या स्वतःच्या कौटुंबिक नमुन्याप्रमाणे हाताळतो. उदाहरणार्थ, सर्वोत्तम मशीन, कुशल लोक आणि तंत्रज्ञान.

2. प्रत्येकाशी निष्पक्ष असणे. रुग्ण असो की कर्मचारी किंवा गुंतवणूकदार, आम्ही सर्वांना समान वागणूक देतो आणि कोणावरही अन्याय करत नाही.

3. करुणा. हा असा व्यवसाय आहे ज्यामध्ये आपण लोकांच्या जीवनाशी डील करतो. अशा परिस्थितीत जर एखाद्या गरीब व्यक्तीला पैशांअभावी आमची सेवा खरेदी करता येत नसेल तर आम्ही त्याला मदत करतो.

याशिवाय, आम्ही मोठ्या शहरांमध्ये तसेच टियर-2 आणि टियर-3 शहरांमध्ये राहणाऱ्या ग्राहकांना परवडणारी आणि उत्कृष्ट सेवा देतो. याशिवाय आम्ही आमच्या डिजिटल सेवेला बळकट करत आहोत.

कुशान: कोविडमध्ये तुम्हाला कोणत्या अडचणींचा सामना करावा लागला? त्या अडचणींतून पुढे कसे गेला?

अमीरा शाह : कोरोनाच्या काळात एकीकडे इतर उद्योगधंदे बंद पडत होते तर दुसरीकडे वैद्यकीय उद्योगाला रात्रंदिवस काम करावे लागत होते. या साथीच्या रोगाशी लढण्यासाठी मेट्रोपोलिस महत्त्वाची भूमिका बजावेल, असे मी ठरवले. यासाठी मी 5 गोष्टींवर लक्ष केंद्रित केले.

लॉकडाऊनच्या बरोबर 7 दिवस आधी माझी प्रसूती झाली. माझ्यासाठी एकाच वेळी दोन आव्हाने होती. एकीकडे व्यवसाय सांभाळायचा आणि दुसरीकडे बाळाची काळजी घ्यायची.

मला माझे आई-वडील, पती आणि मेट्रोपोलिस टीमकडून खूप पाठिंबा मिळाला. कोविड दरम्यान मेट्रोपोलिसने लाखो लोकांना मदत केली याचा मला आनंद आहे.

कुशान: कोरोनानंतर भारताच्या आरोग्य पायाभूत सुविधांमध्ये काय बदल झाले आहेत? ते आता इतर देशांपेक्षा वेगळे कसे आहे आणि ते कोणत्या वेगाने विकसित होत आहे?

अमीरा शाह: मला वाटतं कोविडनंतर आरोग्य क्षेत्रात फारसा बदल झालेला नाही, पण आपण योग्य मार्गावर आहोत.

सरकारने कोविडपूर्वी आयुष्मान भारत ही संकल्पना सुरू केली होती. जेणेकरून ज्यांच्याकडे पैसा नाही त्यांना त्याचा लाभ मिळू शकेल. कोविडनंतर यावर अधिक केंद्रित पद्धतीने काम करण्यात आले.

एक समस्या अशी आहे की देशात दीड लाखांहून अधिक प्रयोगशाळा आहेत, पण त्यांच्यासाठी कोणतीही नियामक चौकट नाही.

या लॅबमध्ये काम कसे सुरू आहे, कोणती मशीन वापरली जात आहे, डॉक्टर पात्र आहेत की नाही, याची माहिती कोणालाच नाही. ही खूप भीतीदायक गोष्ट आहे, कारण आरोग्य सेवा क्षेत्र जीवन आणि मृत्यूशी जोडलेले आहे.

कुशान : आरोग्य क्षेत्रातील व्यवसायात कोणती आव्हाने आहेत? यासाठी कोणत्या प्रकारची कौशल्ये आवश्यक आहेत?

अमीरा शाह: इंग्रजीत एक म्हण आहे 'The grass is greener on other side' म्हणजे आपल्याला इतरांच्या गोष्टी आवडतात, त्या चांगल्या नसल्या तरी.

आरोग्य क्षेत्रासाठीही हीच परिस्थिती आहे. बाहेरून हा एक उत्तम व्यवसाय वाटत असला तरी त्यात अनेक आव्हाने आहेत. कालमर्यादा आणि सीमा असे काहीही नाही.

तुम्हाला आरोग्यसेवेची आवड असणे आवश्यक आहे. 2001 नंतर असा एकही दिवस गेला नाही जेव्हा मी 14 तास मेट्रोपोलिसचा विचार केला नसेल. रात्री उशिरापर्यंत मला मेसेज येतात की अमुक अहवाल वेळेवर मिळाला नाही.

मी माझ्या टीमला सांगते की रात्री 12 वाजताही एखाद्याला रिपोर्ट हवा असेल तर तो करा आणि एक वाजण्यापूर्वी रिपोर्ट द्या. मी नेहमी म्हणते, 'मेट्रोपोलिस हे माझे पहिले मूल आहे'.

कुशान: तरुण उद्योजकांना अनेकदा निधी आणि विपणन समस्यांना तोंड द्यावे लागते. ते हाताळण्यासाठी त्यांनी काय करावे?

अमीरा शाह: व्यवसायासाठी निधी आवश्यक आहे, परंतु आपल्याला आवश्यक तेवढाच निधी उभारा. मोठा निधी उभारल्यानंतर दबाव वाढतो.

ते तुमच्यासाठी एक दायित्व बनते. त्यामुळे हा निधी हळूहळू वाढवायला हवा. तुमचे मॉडेल चांगले असेल, वाढत असेल तर गुंतवणूकदार नक्कीच स्वारस्य दाखवतील.

कुशान: भारतात सध्या 14% पेक्षा कमी महिला उद्योजक आहेत? याचे कारण काय आणि महिलांचा सहभाग कसा वाढवता येईल?

अमीरा शाह: भारतात 14% महिला उद्योजक आहेत, परंतु त्यापैकी 99% लहान स्तरावर आहेत. महिला उद्योजकांचा प्रवास खूप खडतर असतो. पहिली गोष्ट म्हणजे त्यांना कुटुंबाकडून पाठिंबा मिळत नाही. बहुतेक पालक आपल्या मुलाला व्यवसायासाठी पाठिंबा देतात परंतु मुलींना नाही.

आताही लोक असा विचार करत मुलींचे संगोपन करतात की, त्यांना शिकवायचे आहे आणि नंतर एखाद्या चांगल्या मुलाशी लग्न करायचे आहे.

महिला उद्योजकांना भांडवल देण्यासही लोक कचरतात. त्यांना वाटते की त्यांचा व्यवसाय स्थिर नाही. कधीही बंद होऊ शकतो.

महिलांना पाठबळ देण्याची गरज आहे. त्यांना धीर देण्याची गरज आहे. त्यामुळे जिथे जिथे मला संधी मिळेल तिथे महिला उद्योजकांना पाठिंबा देण्यात मी आघाडीवर असते.

कुशान: देशातील महिला उद्योजकांना तुम्हाला कोणत्या टिप्स द्यायला आवडेल?

अमीरा शाह : व्यवसायाच्या क्षेत्रात प्रत्येकासाठी आव्हाने असतात. होय, महिला उद्योजकांसाठी आव्हान थोडे अधिक आहे, परंतु त्यांनी यासाठी कोणतेही कारण देण्याची गरज नाही. कठोर परिश्रम करा, लक्ष केंद्रित करा आणि घाबरू नका. जिद्द असेल तर यश नक्की मिळेल.

कुशान : तुमचे छंद काय आहेत? तुम्हाला मोकळ्या वेळेत काय करायला आवडते?

अमीरा शाह : गेल्या एक-दोन वर्षांपासून मला मोकळा वेळ मिळत नाही, पण मला बुद्धिबळ खेळायला आवडते. मी बुद्धिबळ खूप खेळते. यामुळे तणाव कमी होण्यास मदत होते. याशिवाय मला खेळ, गिर्यारोहण, कॅम्पिंग करायला आवडते. तसेच, मला माझ्या कुटुंबासोबत वेळ घालवायला आवडते.