अंतराळात जाणारे पहिले व्यक्ती गागारिन यांची कहाणी:ज्या यानातून गेले त्यात बचाव यंत्रणाच नव्हती, रशियाने स्पेस रेसमध्ये अमेरिकेला मागे टाकले

वर्ष 1961, 12 एप्रिलचा दिवस मॉस्कोमध्ये सकाळचे 9:37 वाजले होते. संपूर्ण सोव्हिएत युनियन श्वास रोखून आकाशाकडे पाहत होते. वोस्टॉक-1 विमानाचे प्रक्षेपण होताच सर्वांच्या आनंदाला पारावार उरला नाही.

या क्षणी जे घडले ते इतिहासात यापूर्वी कधीही घडले नव्हते. पहिल्यांदाच मानवाने अंतराळात पाऊल ठेवले. यासोबतच युरी गागारिन यांचे नावही इतिहासात नोंदवले गेले. युरी 108 मिनिटांनी पृथ्वीवर परतले. संपूर्ण जगाने त्यांचे हिरोसारखे स्वागत केले.

आजच्याच दिवशी म्हणजे 9 मार्च 1934 रोजी अंतराळात जाणारे पहिले व्यक्ती युरी गागारिन यांचा जन्म झाला. आज आम्ही युरी गागारिन यांच्या निमित्ताने माणसाच्या अंतराळात जाण्याची संपूर्ण कहाणी सांगणार आहोत...

रशियातील क्लुशिनो गावात 1934 मध्ये जन्मलेले युरी अलेक्सेविच गागारिन यांचे वडील सुतार होते. युरी 6 वर्षांचे असताना दुसऱ्या महायुद्धात त्यांच्या घरावर नाझी अधिकाऱ्याने कब्जा केला होता.

त्यांच्या संपूर्ण कुटुंबाला दोन वर्षे झोपडीत राहावे लागले. नाझींनी त्यांच्या दोन बहिणींना कामगार म्हणून जर्मनीला पाठवले.

जेव्हा ते 16 वर्षांचे झाला तेव्हा ते मॉस्कोला गेले. तिथे त्यांना सेराटोव्हमधील तांत्रिक शाळेत जाण्याची संधी मिळाली. तिथे त्यांनी फ्लाइंग स्कूलमध्ये प्रवेश घेतला.

येथूनच विमानात बसून आकाशाला गवसणी घालण्याचे स्वप्न त्यांच्या मनात रुजू लागले. 1955 मध्ये त्यांनी पहिल्यांदा एकट्याने विमान उडवले. 1957 मध्ये ग्रॅज्युएशन पूर्ण केल्यानंतर युरी फायटर पायलट झाले.

1957 मध्येच सोव्हिएत युनियनने स्पुतनिक-1 हा पहिला उपग्रह अवकाशात प्रस्थापित केला होता. यानंतर आता मानवाला अवकाशात पाठवायचे ठरले.

त्यासाठी देशभरातून अर्ज मागवण्यात आले होते. हजारो लोकांची कठोर मानसिक आणि शारीरिक तपासणी करण्यात आली. अखेर 19 जणांची निवड झाली. युरी गागारिन देखील त्यापैकी एक होते.

12 एप्रिल 1961 रोजी वयाच्या अवघ्या 27 व्या वर्षी युरी गागारि यांनी बायकोनूर कॉस्मोड्रोममधून वोस्टॉक-1 या अंतराळयानातून अशा ठिकाणी उड्डाण केले जिथे त्यांच्या आधी कोणीही गेले नव्हते.

अंतराळ शर्यतीत सोव्हिएत रशियाचा म्हणजेच तत्कालीन USSR ने अमेरिकेवर मिळवलेला हा विजय होता.

पृथ्वीच्या गुरुत्वाकर्षण शक्तीच्या बाहेर जाण्यासाठी त्यांच्या वाहनाने एका सेकंदात 8 किमी अंतर कापले. हे प्रथमच शक्य झाले आणि गागारिन अंतराळात पोहोचले.

तिथून त्यांनी पृथ्वीचे सौंदर्य पाहिले. युरी गागारिन जेव्हा अंतराळात गेले तेव्हा त्यांना कोणी ओळखत नव्हते, पण जेव्हा ते परत आला तेव्हा ते जगभर प्रसिद्ध झाले. ते रशियाचे राष्ट्रीय हिरो बनले होते.

108 मिनिटांसाठी उड्डाण केले

गागारिन यांनी 108 मिनिटे अंतराळात उड्डाण केले. रॉकेट सोडल्याबरोबर गागारिन म्हणाले, 'पोयेखली', म्हणजे 'आता आम्ही जातो'.

एक गमतीशीर तथ्य हेही आहे की, युरींची उंची कमी असल्याने या मोहिमेसाठी त्यांची निवड करण्यात आली होती. त्याची उंची फक्त पाच फूट दोन इंच होती.

यामुळे ते यानाच्या कॅप्सूलमध्ये सहज बसू शकले. यानंतर सोव्हिएत रशियाने त्यांना जगभरातील विविध देशांमध्ये अघोषित राजदूत म्हणून पाठवले.

शीतयुद्धाच्या काळात सोव्हिएत युनियनला याद्वारे आपले श्रेष्ठत्व सिद्ध करायचे होते. मात्र, याच्या अवघ्या 19 दिवसांनी नासानेही एक मानव अवकाशात पाठवला.

युरी गागारिन यांचे जीवन पणाला लागले होते

12 एप्रिल 1961 रोजी युरी गागारिन .यांच्या अंतराळ उड्डाण करण्यापूर्वी रॉकेट परिपूर्ण स्थितीत होते. मिशनमध्ये युरी गागारिन यांचा जीव जवळजवळ पणाला लागलेला होता.

यादरम्यान अनेक तांत्रिक त्रुटीही आढळून आल्या. या कारणास्तव, अंतराळयान अपेक्षेपेक्षा जास्त उंची असलेल्या कक्षेत स्थापित केले गेले.

गागारिन यांच्याकडे ब्रेक होते, पण जर ते निकामी झाले असते तर त्यांना अंतराळयान स्वतःहून उतरण्याची वाट पाहावी लागली असती.

वोस्टॉक अंतराळयानामध्ये एक आठवड्यापेक्षा जास्त काळासाठीचे ऑक्सिजन, अन्न आणि पाणी होते. मात्र, उंची जास्त असल्याने यान परत येण्यास यापेक्षा जास्त वेळ लागला असता.

अशा परिस्थितीत ऑक्सिजन, अन्न किंवा पाण्याच्या कमतरतेमुळे गागारिनचा मृत्यू होऊ शकला असता. मात्र, सुदैवाने ब्रेक कार्यरत होते.

अंतराळात गेलेल्या यानात बचाव यंत्रणा नव्हती

इतिहास घडवण्यासाठी गागारिन यांनी अदम्य शौर्य दाखवत धोकादायक आव्हान स्वीकारले होते. त्यांना अंतराळात पाठवले जात होते, ज्याबद्दल लोकांना फारच कमी माहिती होती.

ते तिथे एका अशा यानाने जात होते ज्यात कोणतीही आपत्कालीन बचाव यंत्रणा नव्हती. ज्या रॉकेटच्या सहाय्याने त्यांना अवकाशात पाठवले जाणार होते ते यापूर्वीही अनेकदा निकामी झाले होते.

खरं तर, अशा प्रयोगासाठी गागारिनचा वापर केला गेला होता, ज्यामध्ये अनेक प्रश्नांची उत्तरे मिळणार होती. जसे मनुष्य अंतराळात जिवंत राहू शकतो का?

अंतराळयानातून प्रवास करणे शक्य आहे का? अंतराळयानाचा पृथ्वीशी संवाद कायम राहील का? अंतराळयान सुरक्षित परत येईल का?

या सर्व प्रश्नांची उत्तरे या उड्डाणातून मिळाली. अभियंता बोरिस चेरटोक यांनी या मोहिमेच्या 50 वर्षांनंतर 'रॉकेट्स अँड पीपल' या पुस्तकात लिहिले आहे की, जर वोस्टॉक-1 अंतराळयान आजच्या वैज्ञानिकांसमोर ठेवले तर कोणीही या मोहिमेच्या बाजूने राहणार नाही.

त्या वेळी मी कागदपत्रांवर स्वाक्षरी केली होती ज्यात असे लिहिले होते की वाहनात सर्व काही ठीक आहे आणि मी हमी देतो की मिशन सुरक्षित असेल.

आज मी हे कधीच केले नसते. यात आपण किती जोखीम पत्करली होती, हे खूप अनुभवानंतर कळले.

गागारिन यांची मुलगी म्हणाली - अंतराळातून परतल्यानंतर पापा कायमचे बदलले

युरी गागारिन जेव्हा अंतराळात गेले तेव्हा त्यांना कोणी ओळखत नव्हते, पण जेव्हा ते परत आला तेव्हा ते जगभर प्रसिद्ध झाले.

गागारिन यांची मुलगी एलेना गागारिन म्हणाल्या की ते राष्ट्रीय हिरो बनले. अंतराळातून परतल्यानंतर गागारिन यांनी झेकोस्लोव्हाकिया, बुल्गेरिया, फिनलंड, ब्रिटन, आइसलंड, क्युबा, ब्राझील, कॅनडा, हंगेरी, भारत अशा देशांचा दौरा केला.

एलेना गागारिन यांनी 2011 मध्ये एका मुलाखतीत सांगितले होते की आमचे आयुष्य कायमचे बदलले. माझ्या पालकांसाठी वैयक्तिक जीवन अत्यंत कठीण झाले होते. गागारिन यांना त्यांच्या कुटुंबासोबत घालवायला वेळ कमी मिळत होता.

गागारिन यांनी पुन्हा अंतराळात जाण्याची इच्छा व्यक्त केली, परंतु राष्ट्रीय हिरो असल्याने त्यांना पुढील अंतराळ प्रवास करण्यास बंदी घालण्यात आली.

आवडते काम करतानाच जगाचा निरोप घेतला

अंतराळातून परतल्यानंतर गागारिन यांनी इतर अंतराळवीरांना प्रशिक्षण देण्यास सुरुवात केली. 27 मार्च 1968 रोजी अशाच एका प्रशिक्षण सत्रादरम्यान त्यांचे मिग-15 विमान अपघाताला बळी पडले.

या अपघातात युरी गागारिन आणि त्यांचे सहकारी पायलट यांचा जागीच मृत्यू झाला. त्‍यांच्‍या सन्मानार्थ त्‍यांच्‍या गावाचे 1968 मध्‍ये 'गागारिन' असे नामकरण करण्यात आले

ही बातमीही वाचा...

पाक सैन्यात मेजर बनणारे रॉ एजंट 'ब्लॅक टायगर':लष्करी अधिकाऱ्याच्याच मुलीशी प्रेम अन् लग्न, सिक्रेटस भारतात पाठवले