मातृदिन विशेष:ध्रुवतारा : एका आईने आपल्या मुलाला देवाचा शोध घेण्यासाठी प्रेरित केले

एकेकाळी ध्रुव नावाचा एक मुलगा होता जो राजा उत्तानपाद आणि राणी सुनितीचा मुलगा आणि मनूचा नातू होता. त्यांच्या वडिलांना सुरुची नावाची दुसरी राणी आणि उत्तम नावाचा दुसरा मुलगा होता. सुरुची आणि उत्तम हे राजा उत्तानपदाचे प्रिय होते. पण थोरला मुलगा असल्याने ध्रुव त्याच्या वडिलांच्या गादीचा वारस होता. त्यामुळे सुरुची त्याचा द्वेष करत होती. एके दिवशी उत्तमला वडिलांच्या मांडीवर बसलेले पाहून ध्रुवमध्येही ही इच्छा निर्माण झाली. तो वडिलांच्या मांडीवर बसणार होता तेवढ्यात त्याची सावत्र आई सुरुचीने त्याला त्यांच्या मांडीवरून खेचले. सुरुची ध्रुवाला म्हणाली की, फक्त उत्तमच त्याच्या वडिलांच्या मांडीवर बसू शकतो. ध्रुवला तेथून हाकलून देण्यात आले आणि राजा उत्तानपाद हे सर्वकाही शांतपणे पाहत राहिला.

खूप दुःखी होऊन ध्रुव त्याच्या आईकडे गेला. त्याचे सांत्वन करताना सुनीती म्हणाली की, वडिलांच्या मांडीवर बसण्याऐवजी देवाच्या मांडीवर बसण्याची इच्छा बाळगावी, कारण त्यांचे वडील नश्वर आहेत तर देव अमर आहे. लहान ध्रुवने आईला विचारले की, तो देव कसा शोधू शकतो? या सुनीतीने सांगितले की, यावर आईने सांगितले की देव सर्वत्र विराजमान आहे आणि आपले सर्व लक्ष त्याच्याकडे केंद्रित केल्यावर देव तुझ्याकडे येईल.तुला फक्त देवाचे स्मरण करावे लागेल.

ध्रुवने आईचा सल्ला गांभीर्याने घेतला. एका जागी बसून तो सतत देवाचे स्मरण करू लागला. त्याने आपले मन इतके केंद्रित केले की सभोवतालच्या जगाकडे दुर्लक्ष केले. त्याने आपली भूक आणि इच्छा नियंत्रणात केली. बालकाची एकाग्रता पाहून सर्वांनाच धक्का बसला. शेवटी श्रीविष्णू स्वतः त्याच्यासमोर हजर झाले आणि त्याला काय हवे आहे ते विचारले. ध्रुव विचारतो की, तू खरोखर देव आहेस का? श्रीविष्णूने हो म्हणताच ध्रुव म्हणाला, 'मग मी तुझ्या मांडीवर बसू का? मला कोणीही तुझ्या मांडीवरून उतरवू नये अशी माझी इच्छा आहे'' श्रीविष्णूने ध्रुवाची इच्छा पूर्ण केली. त्यामुळे आजही हा बालक ध्रुव ध्रुवतारा म्हणजेच ध्रुव ताऱ्याच्या रूपात देवाच्या मांडीवर बसलेला असल्याचे मानले जाते.

देवदत्त पटनायक प्राचीन भारतीय धर्मशास्त्राचे आख्यानकर्ता आणि लेखक