कासगंजमध्ये मेलेल्या चंदनचा ना चौक, ना नोकरी:आई म्हणाली- ज्यांच्यासाठी मेला, तोच पक्ष विसरला; वडील म्हणाले- लोक हसतात

'तो तर योगीजी आणि भाजपचा भक्त होता. 2017 मध्ये योगी मुख्यमंत्री झाल्यावर त्याने संतांचा भंडारा केला होता. त्या दिवशीही (26 जानेवारी 2018) खीर बनवण्यासाठी दूध आणले होते, खीर बनवली होती, पण तो खायला परतला नाही.'हे सांगताना कासगंज दंगलीत मारल्या गेलेल्या चंदन गुप्ताची आई संगीता रडू लागतात.

नंतर म्हणतात- 'त्याच्या नावावर चौक बांधण्याचे वचन दिले होते, बनवलाही. 5 वर्षांपासून मूर्ती लावली आहे, पण ती झाकलेली आहे. कोणत्याही नेत्याला उद्घाटनासाठी वेळ नाही. त्याच्या पुण्यतिथीनिमित्त आम्हाला तिथे दिवा लावण्याची परवानगीही नाही. मुलीला सरकारी नोकरी दिली होती, 6 महिन्यांतच काढून टाकले. आता कोणाला आठवत नाही चंदन कोण होता, तो कोणासाठी मेला?'

चंदन गुप्ता कोण होता?

अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद (ABVP) शी संबंधित चंदन गुप्ता मोदी-योगी यांचा कट्टर समर्थक होता. 26 जानेवारी 2018 रोजी सकाळी 9 वाजता कासगंज, यूपी येथे, विश्व हिंदू परिषद, ABVP आणि हिंदू युवा वाहिनीचे कार्यकर्ते तिरंगा आणि भगवे झेंडे घेऊन सुमारे 100 मोटारसायकलवरून बाहेर पडले. या गर्दीत चंदन गुप्ताही होता.

प्रशासनाने यात्रा काढण्याची परवानगी दिली नव्हती, पण या लोकांना ते मान्य नव्हते. छोट्या गल्ल्या असलेल्या कासगंज कोतवाली परिसरात शिरले. हे लोक मुस्लीम लोकसंख्या असलेल्या बड्डुनगरच्या रस्त्यावरून जाण्याचा हट्ट करू लागले. तिथे स्थानिक लोक आधीच प्रजासत्ताक दिनाच्या कार्यक्रमाचे आयोजन करत होते.

घोषणाबाजी सुरू झाली, वातावरण बिघडले आणि दोन्ही बाजूंनी दगडफेक सुरू झाली. एक गोळी झाडली गेली, ती थेट चंदनला लागली. त्याला रुग्णालयात नेण्यात आले, पण तो वाचला नाही. मृत्यूची बातमी पसरताच संपूर्ण कासगंजमध्ये दंगली सुरू झाल्या. दोन मुस्लीम तरुणही गंभीर जखमी झाले.

चंदनच्या मृत्यूनंतर कासगंजमधील परिस्थिती तीन दिवस इतकी बिकट होती की प्रशासनाला इंटरनेट बंद करावे लागले. मुस्लिमांची दुकाने जाळल्याचेही समोर आले होते. या दंगली आठवडाभर चालल्या. चंदनच्या हत्येप्रकरणी सलीम, वसीम आणि नसीम हे आरोपी आहेत. आता तिघेही जामिनावर बाहेर आहेत. चंदनच्या कुटुंबीयांना तीन आश्वासने देण्यात आली होती, त्यापैकी केवळ नुकसान भरपाईचे आश्वासन पूर्ण झाले आहे.

आई म्हणाल्या- चंदन योगीजींचा समर्थक होता, पण आमचे कोणी ऐकत नाही

चंदनच्या मृत्यूला पाच वर्षे उलटून गेली आहेत. कासगंजच्या रस्त्यांना ना तिरंगा यात्रा आठवते ना चंदन गुप्ता. दर 26 जानेवारीला प्रशासनाकडून अलर्ट असतो, मात्र बाकी सर्व काही सामान्य असते. कासगंजमध्ये नदराई गेट परिसरातील शिवालयाच्या गल्लीत चंदनचे घर आहे. 5 वर्षांपूर्वी इथे हजारोंची गर्दी होती, नेते ये-जा करत असत, पण आता ते सुनसान आहे.

27 जानेवारी रोजी चंदनचा मृतदेह ज्या घरात ठेवण्यात आला होता, त्या खोलीचे आता सरकारी गल्ल्याच्या दुकानात रूपांतर झाले आहे. हे दुकान चंदनच्या मोठ्या भावाचे आहे. मी घरात प्रवेश केल्यावर रुग्णालयात काम करणारे चंदनचे वडील सुशील गुप्ताही परत आले. मला बाहेरच्या खोलीत एक मिनिट थांबण्यास सांगितले गेले. आत गेल्यावर संपूर्ण कुटुंब व्हरांड्यात सोफ्यावर बसलेले दिसते. चंदनच्या मोठ्या भावाची मुले व्हरांड्यात खेळत आहेत.

मी काही विचारायच्या आधीच चंदनचे वडील सांगू लागले - 'त्या दिवशी सकाळीच दूध घेऊन आला होता. आईला खीर बनवायला सांगितली, तिरंगा यात्रेनंतर मित्रांसोबत परतेन असे म्हणाला. मात्र परतला नाही.'

हे सांगताना त्याच्या डोळ्यांत अश्रू तरळले. स्वतःला सावरत म्हणाले- 'चंदन तर महाराज जी (योगी आदित्यनाथ) यांचा समर्थक होता. मी स्वतः 1984 पासून आरएसएसशी संबंधित आहे. एवढे असूनही नुकसान भरपाईशिवाय कोणतेही आश्वासन पाळले नाही.'

'तो माझ्याशी बोलत होता, मागे स्फोट झाला, मग त्याचा मृतदेह आला'

जेव्हा सुशील गुप्ता मला त्या दिवसाची गोष्ट सांगत होते, तेव्हा गादीवर बसलेल्या चंदनची आई संगीता त्याचा फोटो दाखवत रडू लागल्या. मी पुन्हा काही विचारत नाही, त्या स्वतःच म्हणू लागतात- 'त्या दिवशी दंगलीची बातमी मिळताच मी प्रथम चंदनला फोन केला. माझे मन घाबरत चालले होते, असे वाटत होते की त्याच्यासोबत काहीतरी चुकीचे झाले आहे. एकदा बेल वाजली आणि त्याने फोन उचलला. मी म्हटले लल्ला लवकर घरी ये. वातावरण चिघळत चालले आहे. मागून मोठा आवाज आला, बहुधा गोळी चालली होती. फोन कट झाला, त्याच दिवशी त्याचा शेवटचा आवाज ऐकला होता.'

सांगताना संगीता रडायला लागतात, मी त्यांना शांत करण्याचा प्रयत्न करतो. चंदनचे वडीलही त्यांचे सांत्वन करतात.

सर्वजण काही वेळ गप्प बसतात, मग संगीता म्हणतात- 'योगीजी मुख्यमंत्री झाले तेव्हा त्याने संतांना भोजन दिले, त्यांना नवीन कपडे दिले. आता त्याची आठवण ठेवणारे कोणीच नाही. आम्हाला खूप अपमानित वाटते. हे घर कधी कधी कारागृहासारखे वाटते. ना चंदन चौक बांधला, ना कुठली सुनावणी झाली. आता तर आम्हीही नोकरीबद्दल विसरलो.'

योगीजींच्या जनता दरबारात माझा अपमान झाला, परत पाठवले

संगीताच्या दुःखाचे रुपांतर हळूहळू रागात होते. त्या सांगतात- 'नेत्यांना भेटायला जात राहायचे, या आशेने की चंदनच्या आईला पाहून कदाचित त्यांच्या मनाला पाझर फुटेल. पण, भाजप नेत्यांकडून अशा गोष्टी ऐकायला मिळाल्या की सर्व आशाच संपल्या. न्यायाच्या मागणीसाठी मुख्यमंत्र्यांच्या जनता दरबारात गेले होते. तिथे अधिकाऱ्यांनी आमचा अपमान केला. कोणीही आमचे ऐकले नाही, आम्हाला निघून जाण्यास सांगितले.'

'चंदन सगळ्यांना मदत करायचा, आता आम्हाला मदत करायला कोणी नाही. समाज आणि सरकार दोघांनाही चंदनचा विसर पडला आहे. तिन्ही आरोपीही जामिनावर बाहेर आले आहेत. खटल्याची सुनावणी सुरू झाली, पण निकाल कधी येईल माहीत नाही?'

संगीता कदाचित बोलता बोलता थकल्या असतील, त्या गप्प झाल्या. चंदनचे वडील सुशील पुढे सांगतात- 'मुलीला सरकारी नोकरी तर मिळाली होती, पण 5 महिन्यांनी तिचे पद रद्द करण्यात आले. चंदनच्या नावाने चौक करण्याची घोषणा करण्यात आली. सर्व काही बांधले आहे, पण 5 वर्षे उलटली तरी आजपर्यंत त्याचे उद्घाटन होऊ शकले नाही. त्याच्या पुण्यतिथीला आम्हाला तिथे दिवा लावण्याचीही परवानगी नाही. तिथे दिवा लावून आपण गुन्हा करतोय असं वागवलं जातं.'' असं म्हणत सुशील यांचे डोळे भरून येतात, ते उठून निघून जातात.

लोक आमची चेष्टा करतात, मला नोकरीही सोडावी लागली

त्यावेळी चंदनचा मोठा भाऊ विवेकही तिरंगा यात्रेत उपस्थित होता. त्याच्या समोरच चंदनला गोळी मारली गेली होती. विवेक म्हणतात- 'जेव्हा चंदनला गोळी लागली तेव्हा मी थोडा मागे होतो. चंदन माझ्यासमोर जमिनीवर पडला. त्याच्या केसमुळे मला मार्केटिंगची नोकरी सोडावी लागली. सर्वजण म्हणायचे की मुस्लिमांशी वैर झाले आहे, आता तुला असे काम करता येणार नाही. मी माझी नोकरी सोडली. आता मी घरी सरकारी गल्ल्याच्या दुकानात बसतो.'

चंदनची मोठी बहीण किर्ती विवेकच्या शेजारी बसली आहे. चंदनच्या मृत्यूनंतर किर्तीलाच लोकमित्रची सरकारी नोकरी मिळाली. 5 महिन्यांनंतर हे पद अचानक रद्द करण्यात आले. किर्ती सांगते- '5 वर्षात फक्त दारोदारच्या ठेचा मिळाल्या आहेत, पण तरीही भावाला न्याय मिळेल अशी आशा आहे.'

ज्यांच्यासाठी चंदन दिवसरात्र झटला, त्यांनी पाठ फिरवली

किर्ती उठते आणि खोलीत जाते, कदाचित तिला आईसमोर रडून त्यांना आणखी रडवायचे नाही. चंदनचे वडील सुशील परत येऊन सोफ्यावर बसतात. आर्त आवाजात सांगतात- 'अवघ्या 5 वर्षात लोक चंदनाला विसरले आहेत. ते लोकही विसरले, ज्यांचा तो कट्टर समर्थक होता. आपल्या कामासाठी तो दिवस रात्र काहीही पाहत नव्हता. हे लोक आता आमची अवस्था पाहून हसतात. मी त्याला त्या दिवशीही सांगितले होते की त्या रस्त्यावर जाऊ नकोस. कदाचित त्याने माझे ऐकले असते.'

'मी अजूनही भाजपचा समर्थक आहे, माझे कुटुंबही आहे. यावेळीही त्यांना मतदान केले, मात्र आता विश्वास उडायला लागला आहे. आता मुलाला न्याय मिळावा एवढीच माझी इच्छा आहे.'

लखनौमध्ये खटला सुरू, लवकरच निर्णय येऊ शकतो

गुप्ता कुटुंबाचे वकील राजीव कपूर साहू म्हणाले की, कासगंज येथून बदली झाल्यानंतर हा खटला आता लखनौच्या एडीजे/एनआयए विशेष न्यायालयात सुरू आहे. यामध्ये तिरंग्याचा अवमान करण्याचे कलमही आहे, त्यामुळे हे प्रकरण न्यायालयात आहे.

राजीव म्हणतात- 'प्रकरणाची सुनावणी सुरू आहे. साक्ष सुरू आहे. 18 मार्च ही तारीख आहे. त्यात तपास अधिकाऱ्यांना हजर राहावे लागते. आता या खटल्यात आणखी दोन युक्तिवाद बाकी आहेत. त्यानंतर चर्चा होऊन खटल्याचा अंतिम निर्णय येईल. तिन्ही आरोपी सध्या जामिनावर बाहेर आहेत.

चंदनच्या कुटुंबीयांना भेटून मी परतत आहे. कासगंज हा यूपीच्या ब्रज प्रदेशातील शेवटचा जिल्हा आहे. तिच्या एका बाजूला गंगा आणि दुसऱ्या बाजूला यमुना वाहते. येथे हिंदू-मुस्लिम यांच्यात कधीही तणाव नव्हता, आजही दिसत नाही.

अमीर खुसरो यांचाही जन्म कासगंजमध्ये झाला होता, तुलसीदास यांचे बालपणही येथेच गेले. येथील लोक या दोघांनाही आपले पूर्वज मानतात, त्यांचा उल्लेखही ते त्यांच्या बोलण्यात वारंवार करतात. परत येताना मला आश्चर्य वाटते की कोणीही हे चंदनला किंवा सलीम, वसीम आणि नसीम या तीन आरोपींना सांगितले नव्हते? किंवा त्यांना हे विसरायला भाग पाडणारे कोण होते?