ऑस्कर नाव कसे पडले हे आजही एक गूढ:जाणून घ्या, या पुरस्काराशी संबंधित 10 रंजक गोष्टी

95 व्या ऑस्कर सोहळ्यात भारताने प्रथमच दोन पुरस्कार जिंकले. RRR चित्रपटातील नाटू-नाटू या गाण्याला सर्वोत्कृष्ट मूळ गाण्याचा पुरस्कार मिळाला. त्याच वेळी, द एलिफंट व्हिस्पर्स हा सर्वोत्कृष्ट माहितीपट लघुपट ठरला. या निमित्ताने ऑस्करचा इतिहास जाणून घेऊया.

ऑस्करबद्दल अनेक प्रश्न आहेत. जसे ऑस्कर कधी सुरू झाले, कोणी सुरू केले, हा जगातील सर्वात मोठा चित्रपट पुरस्कार का आहे आणि ऑस्करसाठी चित्रपट कसे निवडले जातात? ट्रॉफीसोबत कलाकारांना पैसे मिळतात का? असे अनेक प्रश्न आहेत. तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की आजपर्यंत या पुरस्काराचे नाव ऑस्कर का ठेवण्यात आले याबद्दल एक रहस्य आहे. खुद्द ऑस्कर समितीनेही हे आजपर्यंत हे क्लिअर केलेले नाही.

वाचा, ऑस्करशी संबंधित अशा प्रश्नांची उत्तरे...

प्रश्न: अकादमी पुरस्काराची सुरुवात कशी झाली?
ऑस्कर पुरस्काराचे पूर्वीचे नाव अकादमी पुरस्कार असे होते. त्याची पायाभरणी 1927 मध्ये झाली. यूएस मधील MGM स्टुडिओचे प्रमुख लुईस बी. मेयर, त्यांचे तीन मित्र, अभिनेता कॉनरॅड नागेल, दिग्दर्शक फ्रेड निब्लो आणि चित्रपट निर्माते फेडे बिटसोन यांच्यासह संपूर्ण उद्योगाला फायदा होईल असा एक गट तयार करण्याची योजना तयार केली. असा पुरस्कार सुरू झाला पाहिजे ज्यातून चित्रपट निर्मात्यांना प्रेरणा मिळेल. हा विचार पुढे नेण्यासाठी लोकांचा सहभाग आवश्यक होता.

यासाठी हॉलिवूडमधील 36 प्रसिद्ध लोकांना लॉस एंजेलिस येथील अ‍ॅम्बेसेडर हॉटेलमध्ये बोलावण्यात आले होते. त्यांच्यासमोर ‘इंटरनॅशनल अ‍ॅकॅडमी ऑफ मोशन पिक्चर ऑफ आर्ट अँड सायन्स’ स्थापन करण्याचा प्रस्ताव ठेवण्यात आला होता. सर्वांनी मान्य केले. त्याचे अधिकारी मार्च 1927 पर्यंत निवडले गेले. ज्याचे अध्यक्ष हॉलीवूड अभिनेता आणि निर्माता डग्लस फेअरबँक्स बनले.

11 मे 1927 रोजी, 300 प्रसिद्ध हस्तींसाठी मेजवानी आयोजित करण्यात आली होती, त्यापैकी 230 लोकांनी $ 100 मध्ये अकादमीचे अधिकृत सदस्यत्व घेतले. सुरुवातीला हा पुरस्कार निर्माता, दिग्दर्शक, अभिनेता, तंत्रज्ञ आणि लेखक अशा 5 श्रेणींमध्ये विभागण्यात आला होता. या पुरस्काराला अकादमी पुरस्कार असे नाव देण्यात आले.

प्रश्न: अकादमी पुरस्काराची ट्रॉफी कशी तयार झाली?
उत्तरः अकादमी पुरस्कारांची ट्रॉफी तलवार असलेल्या योद्ध्याची आहे, जी चित्रपटाच्या रीलवर उभी आहे. मनोरंजन क्षेत्रात काम करणाऱ्यांनाही योद्धे वाटावेत, हा यामागचा विचार होता. यासाठी सर्वप्रथम एमजीएम स्टुडिओच्या कला दिग्दर्शकाने तलवार घेऊन रीलवर उभा असलेला योद्धा बनवून रचना तयार केली. शिल्पकार जॉर्डन स्टॅन्ले यांनी या संरचनेला अंतिम स्वरूप दिले.

सोन्याचा मुलामा, 92.5% कथील आणि 7.5% तांबे असेल ही ट्रॉफी 13 इंच उंच आणि 3.85 किलो वजनाची होती. पहिल्या समारंभात 2701 पारितोषिके देण्यात आली. दुसऱ्या महायुद्धात तांब्याच्या कमतरतेमुळे लाकडी ट्रॉफी 1938 मध्ये बनवण्यात आली होती.

पहिला ऑस्कर पुरस्कार सोहळा 16 मे 1929 रोजी झाला
हॉलिवूड रुझवेल्ट हॉटेलच्या ब्लॉसम रूममध्ये 270 पाहुण्यांना खासगी पार्टीसाठी आमंत्रित करण्यात आले होते. कार्यक्रमाचे तिकीट $5 होते. मीडिया नाही, प्रेक्षक नाही, गर्दी नाही. हा सोहळा 15 मिनिटांत संपला होता.

पहिल्या पुरस्कार सोहळ्यातील विजेत्यांची घोषणा तीन महिने अगोदर करण्यात आली होती. 1930 पासून, पुरस्कार विजेत्यांची यादी रात्री 11 वाजता प्रसारमाध्यमांना दिली जात होती, परंतु 1940 मध्ये लॉस एंजेलिस टाइम्सने समारंभाच्या आधी विजेत्यांची घोषणा केली. तेव्हापासून, विजेत्यांचा खुलासा बंद लिफाफ्यात सुरु झाला.

एमिल जेनिंग्स यांना पहिला सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्याचा पुरस्कार मिळाला
द लास्ट कमांड आणि द वे ऑफ ऑल फ्लेश या दोन चित्रपटांसाठी एमिल जेनिंग्स यांना पहिला सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्याचा पुरस्कार मिळाला. या सोहळ्यापूर्वी त्यांना युरोपला परत जायचे होते, त्यामुळे अकादमीने त्यांना अगोदरच हा पुरस्कार दिला. एमिलला दोन चित्रपटांसाठी हा पुरस्कार मिळाला, पण नंतर अकादमीने एका व्यक्तीला एकच पुरस्कार दिला जाईल असा नियम केला.

प्रश्न: अकादमी पुरस्काराला ऑस्कर हे नाव कसे पडले?
अकादमी पुरस्कार आता ऑस्कर पुरस्कार म्हणून ओळखला जातो. 1939 पासून त्याचे अधिकृत नाव ऑस्कर होते. तथापि, त्याचे नाव ऑस्कर कसे पडले याचे तीन भिन्न सिद्धांत आहेत.

पहिली थेअरी - ऑस्कर पुरस्काराची पहिली महिला अध्यक्ष आणि अमेरिकन अभिनेत्री बेट डेव्हिस (Bette Davis) हिने असा दावा केला की, ऑस्कर ट्रॉफी मागून पाहिल्यास तिचा संगीतकार पती हार्मन ऑस्कर नेल्सन (Harmon Oscar Nelson) सारखी दिसते, त्यामुळे या पुरस्काराचे नाव पडले.

दुसरी थेअरी - हॉलिवूड गॉसिप लेख लिहिणारे स्तंभलेखक सिडनी स्कोल्स्की यांनी दावा केला की अकादमी पुरस्कारांना ऑस्कर टोपणनाव त्यांचीच देण आहे. 1934 च्या एका लेखात त्यांनी या पुरस्कारासाठी ऑस्कर टोपणनाव वापरले होते.

तिसरी थेअरी - अकादमी ऑफ मोशन पिक्चर्स आर्ट अँड सायन्सच्या कार्यकारी संचालक आणि ग्रंथपाल मार्गारेट हेरिक यांनी दावा केला की ऑस्करचे नाव तिचे काका ऑस्करच्या नावावर ठेवण्यात आले आहे.

मात्र, या तिघांपैकी कोणाचा दावा खरा होता, याचा कोणताही पुरावा आजपर्यंत मिळालेला नाही. अकादमीने स्वतः याबाबत कधीही स्पष्टीकरण दिले नाही, परंतु हे नाव स्वीकारले.

प्रश्न: ऑस्करला सर्वात मोठ्या पुरस्काराचा दर्जा कसा मिळाला?
1929-30 मध्ये एकूण 15 जणांना ऑस्कर पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. यापूर्वी अकादमी पुरस्कार सोहळ्याचे माध्यम नव्हते, मात्र तेव्हापासून आजपर्यंत अकादमी पुरस्कार सोहळ्याचे कव्हरेज मोठ्या प्रमाणावर होऊ लागले आहे. 1953 मध्ये पहिल्यांदा NBC ने हा सोहळा थेट टीव्हीवर प्रसारित केला. अनेक देशांमध्ये प्रसारित झाल्यामुळे ऑस्करला जगभरात ओळख मिळू लागली. 1956 पर्यंत हा पुरस्कार फक्त हॉलिवूड चित्रपटांसाठीच होता.

1957 मध्ये, अकादमीने सर्वोत्कृष्ट परदेशी भाषेची श्रेणी तयार केली, त्यानंतर भारतासह सर्व देशांनी त्यांच्या चित्रपटांची नामांकने पाठवण्यास सुरुवात केली. जेव्हा जगभरातील चित्रपट ऑस्करमध्ये दाखल झाले आणि आपापसात स्पर्धा सुरू झाली, तेव्हा ऑस्करची पातळी सर्वोच्च मानली जायची.

प्रश्न: ऑस्कर नॉमिनेशनची प्रक्रिया काय आहे आणि विजेत्यांची निवड कशी केली जाते?
त्याची प्रक्रिया वेगवेगळ्या टप्प्यात होते.

अकादमीचे किती ज्युरी सदस्य आहेत
1. अकादमीचे सध्या सुमारे 10,000 सदस्य आहेत. हे सर्व चित्रपटसृष्टीशी संबंधित लोक आहेत. अकादमी नॉन फिल्मी लोकांना सदस्यत्व देत नाही. म्हणजे चित्रपटाचे निर्मातेच पुरस्कारासाठी चित्रपट निवडतात.

2. अकादमीचे सदस्यत्व दोन प्रकारे आहे. प्रथम, एखादा अभिनेता, दिग्दर्शक किंवा तंत्रज्ञ एखाद्या चित्रपटासाठी ऑस्कर नामांकन मिळाले असेल, तर अकादमी स्वतः त्याला सदस्यत्व देते. ज्याला कधीही ऑस्कर नामांकन मिळालेले नाही अशा एखाद्याला सदस्यत्व हवे असेल तर अकादमीचे दोन सदस्य त्याच्या नावाची शिफारस करतात. अकादमीला तो योग्य वाटला तर त्याला सभासदत्व मिळते. उदाहरणार्थ, एखाद्या दिग्दर्शकाला सदस्यत्व हवे असेल, तर त्याला किमान दोन चित्रपट दिग्दर्शित करण्याचा अनुभव असला पाहिजे, त्याचा शेवटचा चित्रपट 10 वर्षांच्या आत बनवला गेला पाहिजे.

भारतात ऑस्करसाठी चित्रपटांची निवड कशी केली जाते?
भारतात ऑस्कर पुरस्कारांची तयारी सप्टेंबरपासूनच सुरू होते. फिल्म फेडरेशन ऑफ इंडियाचे सरचिटणीस यांनी हिंदुस्तान टाईम्सला सांगितले की, सप्टेंबर महिन्यापासूनच प्रवेश सुरू होतो. फिल्म फेडरेशन ऑफ इंडिया (FFI) भारतातील सर्व चित्रपट संघटनांना आमंत्रणे पाठवते. यानंतर फिल्म असोसिएशनने पाठवलेले चित्रपट ज्युरी सदस्य पाहतात. सप्टेंबरच्या अखेरीस, ऑस्करसाठी जाणाऱ्या चित्रपटांच्या अधिकृत प्रवेशाची घोषणा एफएफआयद्वारे केली जाते. त्यानंतर भारतातील निवडक चित्रपट ऑस्करसाठी पाठवले जातात.