लष्करी खर्चात अमेरिका मागे:10 वर्षांत 46 वरून 39%वर; 2012 पासून 2% वाढला अमेरिकी संरक्षण खर्च

संरक्षण खर्चाच्या बाबतीत अमेरिका जगात आघाडीवर मानली जाते. डॉलर्सच्या बाबतीत, अमेरिका अन्य देशांच्या तुलनेत आपल्या सैन्यावर खूप जास्त खर्च करते. मात्र, इतर देशांतील वाढत्या लष्करी खर्चाशी तुलना केल्यास अमेरिका मागे पडल्याचे दिसत आहे. यात रशिया, चीनसारखे देश पुढे जात आहेत.

स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस इंटरनॅशनल इन्स्टिट्यूटच्या अंदाजित संरक्षण खर्चाची आकडेवारी संशोधक पीटर रॉबर्टसन यांच्या मदतीने पर्चेसिंग पॉवर पेरिटीच्या(पीपीपी) दृष्टीकोनातून पाहिल्यानंतर समोर आले की, गेल्या दशकात संरक्षण खर्चात अमेरिकेचा दबदबा कमी झाला आहे. जगाच्या संरक्षण खर्चातील त्याचा वाटा २००० च्या सुरुवातीच्या पातळीवर पोहोचला आहे. त्याच वेळी, त्याच्या शत्रू देशांचा हिस्सा वाढला आहे. २०१२ पासून, यूएस संरक्षण बजेट दरवर्षी सरासरी २% वाढले आहे. पण महागाईचा दर पाहता तो ६% नी घसरला आहे.

२०१२ मध्ये जगाच्या एकूण व्यवसायात त्याचा वाटा ४६% होता, जो एका दशकानंतर २०२२ मध्ये ३९% इतका कमी होईल. इराक युद्धानंतर, संरक्षण खर्चाला कमी प्राधान्य दिल्याचे दिसून येत आहे. त्याच वेळी, चीनचे प्रमाण ९.५ वरून १३% पर्यंत वाढले. युक्रेनवर रशियन हल्ल्यानंतर अनेक देशांनी त्यांच्या लष्करी खर्चात लक्षणीय वाढ केली आहे. अनेक मोठ्या देशांच्या तुलनेत अमेरिकेचा लष्करी खर्च कमी आहे. युक्रेन आणि रशियाने सर्वाधिक वाढ केली यात आश्चर्य नाही. त्यानंतर चीन, सौदी अरेबिया आणि भारताचा क्रमांक लागतो.

हुकूमशहांच्या देशांना शस्त्र विक्री
अमेरिकेने २०२२ दरम्यान जगातील ५७% हुकूशहा शासकांना शस्त्रे विकली. अमेरिकेकडून १४२ देशांनी शस्त्र खरेदी केली. यापैकी ८४ देश हुकूमशहा श्रेणीत आहेत. त्यापेकी ४८ ना अमेरिकेने शस्त्र विकले. बायडेन प्रशासन शस्त्र सौद्यात ट्रम्पना मागे टाकत आहे.

५ देश ६३% सैन्य खर्च करतात
जगाच्या एकूण लष्करी खर्चापैकी ६३% अमेरिका, चीन, रशिया, भारत आणि सौदी अरेबियाच्या वाट्याला येतो. भारताने २०२३ च्या अर्थसंकल्पात संरक्षण खर्चासाठी ५.९३ लाख कोटी रुपये ठेवले आहेत. २०२१च्या तुलनेत २०२२ मध्ये जगातील एकूण लष्करी खर्चात ३.७% वाढ झाली आहे.

जगाच्या एकूण खर्चात हिस्सेदारी
दिल्याचे दिसून येत आहे. त्याच वेळी, चीनचे प्रमाण ९.५ वरून १३% पर्यंत वाढले. युक्रेनवर रशियन हल्ल्यानंतर अनेक देशांनी त्यांच्या लष्करी खर्चात लक्षणीय वाढ केली आहे. अनेक मोठ्या देशांच्या तुलनेत अमेरिकेचा लष्करी खर्च कमी आहे. युक्रेन आणि रशियाने सर्वाधिक वाढ केली यात आश्चर्य नाही. त्यानंतर चीन, सौदी अरेबिया आणि भारताचा क्रमांक लागतो.

जीडीपीनुसार भारत आणि चीनचा लष्करी खर्च २०१२ च्या पातळीवर आहे. भारताचा २.४% आणि चीन १.६% आहे. संशोधकांनुसार, हुकूमशाही व्यवस्थेत जीडीपी वाढवून सांगण्याची वृत्ती असते. यासोबतच जीडीपीचा वाटा म्हणून संरक्षण खर्चातही वाढ झाली आहे. अमेरिकेच्या अधिकाऱ्यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, चीनचे राष्ट्राध्यक्ष शी जिनपिंग यांनी लष्कराला २०२७ पर्यंत तैवानवर हल्ल्यासाठी तयार राहण्यास सांगितले आहे. हे आर्थिक विकासाव्यतिरिक्त संरक्षण खर्चासाठी वचनबद्धता दर्शवते. चीनचा बहुतांश हल्ला करणाऱ्या प्रणालींवर होत आहे.

जीडीपीनुसार भारत, चीनचा खर्च २०१२ च्या पातळीत

रशिया 100 चीन 75 अमेरिका 50 नाटो 25 अन्य 0