महागाई:ब्रिटनमध्ये कार्ड वगळता रोख पेमेंट; ‘पेन ऑफ पेइंग’ अनावश्यक खर्चापासून वाचवते, कॅशलेस पेमेंट बजेट बिघडवत आहे

जग कॅशलेस होत असताना, ब्रिटन पुन्हा एकदा रोख व्यवहाराकडे वळत आहेत. वाढत्या महागाईत खर्चाला लगाम घालण्यासाठी ते असे करत आहेत. ऑनलाइन पेमेंट करताना खर्चाची जाणीव होत नाही आणि आवश्यकतेपेक्षा जास्त खर्च केला जातो, तर रोख रक्कम देताना पैसे कमी होत असल्याचे जाणवते. आपण क्रेडिट कार्डद्वारे क्षमतेपेक्षा जास्त पैसे खर्च करतो हे त्यासारखेच आहे. मग तुम्ही क्रेडिट कार्डच्या जाळ्यात अडकता.

ब्रिटन पोस्ट ऑफिसने ऑगस्टमध्ये सुमारे ९ हजार कोटी रुपयांचे रोख व्यवहार केले, जे आतापर्यंत एका महिन्यात सर्वाधिक आहे. आगामी काळात लोक त्यांच्या खर्चावर लगाम घालण्यासाठी रोख रकमेचा वापर वाढवतील असा त्यांचा अंदाज आहे. युनिव्हर्सिटी ऑफ कॉर्नेजीच्या ओफेर जेलरमेयर यांनी त्यांच्या प्रबंधात ‘पेन ऑफ पेइंग’ ही संकल्पना दिली. “काही गोष्टींसाठी पैसे देण्यात मजा येते, तर काही पैसे देताना वाईट वाटतात,” याला ‘पेन ऑफ पेइंग’ म्हणतात. ते म्हणतात, रोख पैसे देऊन आम्ही ‘पेन ऑफ पेइंग’मधून जातो. तो आपल्याला अनावश्यक खर्चापासून वाचवतो. कॅश भरण्याच्या पद्धती सोशल मीडियावर ट्रेंड होत आहेत. पर्सनल फायनान्स प्लॅटफॉर्म क्रेडेलोने केलेल्या सर्वेक्षणातून निम्म्याहून अधिक तरुण रोखीचे व्यवहार करत असल्याचे समोर आले आहे.

जेलरमेयरच्या सिद्धांतावर, इतर संशोधकांनी ‘पेन ऑन मोबाइल पेमेंट्स’वर संशोधन केले. त्याने सांगितले की मोबाइल पेमेंट सर्वात कमी वेदनादायक आहे. म्हणजेच मोबाइलवरून पेमेंट करताना खर्च केल्याचे दु:ख कमी असते. कार्डने पेमेंट करताना त्यापेक्षा जास्त पण रोख देताना पैसे कमी होत असल्याची भावना येते, खर्चाची नाही. यामुळे खर्चावर नियंत्रण येते. दुसरीकडे, पे लेटरसारख्या योजनेला तिची देय क्षमता लक्षात येत नाही किंवा त्याची किंमतही नसते. हे तुम्हाला अडचणीत आणते. अमेरिकेच्या पर्ड्यू युनिव्हर्सिटीचे प्रोफेसर चॅन यांनी त्यांच्या संशोधनात सांगितले की, आजारपणाच्या स्थितीत व्यक्तीला पैसे खर्च केल्याचे जाणवत नाही; परंतु मानसिक दडपणात पैसे खर्च करणे कठीण जाते.

रोख दिल्याने व्याज मिळत नाही आणि सुरक्षिततेचाही धोका आहे तथापि, अधिक रोख ठेवण्याचा सर्वात मोठा तोटा म्हणजे तुम्हाला बँकेकडून मिळणाऱ्या व्याजापासून वंचित राहावे लागते. पैशाच्या सुरक्षिततेकडे अधिक लक्ष द्यावे लागेल. हरवण्याची किंवा चोरीला जाण्याची भीती जास्त असते. रोख रक्कम कोठून कोणाला दिली याची नोंद ठेवणे फार कठीण आहे.