3 फेब्रुवारीला विश्वकर्मा जयंती:विश्वकर्मा हे देवतांचे शिल्पकार, या दिवशी यंत्रांची पूजा करण्याची परंपरा

शुक्रवार, 3 फेब्रुवारी रोजी विश्वकर्मा जयंती आहे. या दिवशी देवतांचे शिल्पकार भगवान विश्वकर्मा यांची विशेष पूजा केली जाते. तसे, विश्वकर्मा जयंतीच्या तारखेबाबत मतभेद आहेत. हा सण उत्तर भारतात फेब्रुवारीमध्ये आणि दक्षिण भारतात सप्टेंबरमध्ये साजरा केला जातो.

उज्जैनचे ज्योतिषी पं. मनीष शर्मा यांच्या मते, देवतांशी संबंधित सर्व बांधकाम कार्य भगवान विश्वकर्मा करतात. विश्वकर्मा यांनी त्रेतायुगात सोन्याची लंका बांधली, पुष्पक विमान, द्वारका शहर द्वापर युगात बांधले गेले. याशिवाय देवतांचे महाल, रथ आणि शस्त्रेही विश्वकर्मा यांनीच बनवली आहेत. घर बांधणारे, फर्निचर बनवणारे, यंत्रसामग्रीशी निगडित लोक, कारखान्यांशी निगडित लोक, बांधकाम कामात गुंतलेल्या लोकांसाठी हा सण खूप खास आहे. या सर्व लोकांसाठी विश्वकर्मा जयंती हा मोठा सण आहे.

सुवर्ण लंकेशी संबंधित मान्यता
विश्वकर्मा यांच्या विशेष कार्यांपैकी एक म्हणजे सुवर्ण लंकेचे बांधकाम. लंकेबाबत अनेक मान्यता प्रचलित आहेत. एका मान्यतेनुसार असुर माल्यवान, सुमाली आणि माली यांनी विश्वकर्मा यांना असुरांसाठी एक विशाल भवन बांधण्याची विनंती केली होती. या तीन असुरांची प्रार्थना ऐकून विश्वकर्माजींनी समुद्रकिनारी असलेल्या त्रिकुट नावाच्या पर्वतावर सोन्याची लंका बनवली.

दुसरी मान्यता अशी आहे की, सुवर्ण लंकेचे राजा कुबेरदेव होते. रावण हा कुबेर देवाचा सावत्र भाऊ होता. जेव्हा रावण शक्तिशाली झाला तेव्हा त्याने त्याचा भाऊ कुबेरकडून सुवर्ण लंका हिसकावून घेतली. विश्वकर्माजींनी कुबेरसाठी पुष्पक विमानही बनवले होते, हे विमानही रावणाने हिसकावले होते.

भगवान श्रीकृष्णाच्या सांगण्यावरून द्वारका शहराची निर्मिती
द्वापर युगात श्रीकृष्णाने कंसाचा वध केल्यानंतर कंसाचा सासरा जरासंध भगवान श्रीकृष्णाला मारण्यासाठी मथुरेवर वारंवार हल्ले करू लागला. श्रीकृष्ण आणि बलराम प्रत्येक वेळी त्याचा पराभव करत असत, परंतु जरासंधचे आक्रमण वाढू लागले तेव्हा श्रीकृष्णाने मथुरेचे रक्षण करण्यासाठी मथुरा सोडण्याचा निर्णय घेतला. त्यावेळी भगवान श्रीकृष्णाने विश्वकर्मा यांना सुरक्षित ठिकाणी स्वतंत्र नगर वसवण्यास सांगितले होते. त्यानंतर विश्वकर्माजींनी द्वारका शहर वसवले. यानंतर श्रीकृष्ण-बलराम आणि यदुवंशी द्वारका नगरीत राहायला गेले.