पाखरमाया:औरंगाबादच्या माळरानावर आढळला निओफ्रॉन जातकुळीतील दुर्मिळ इजिप्सियन गिधाड पक्षी

पक्षी जगतातून एक आनंदवार्ता. औरंगाबादच्या माळरानावर दुर्मिळ असा इजिप्सियन गिधाड पक्षी आढळला आहे. पर्यावरण प्रेमींनी याबद्दल आनंद व्यक्त केला आहे.

औरंगाबाद येथील निसर्ग मित्रमंडळ व महाराष्ट्र पक्षी मित्र संघटना यांच्या संयुक्त पक्षी सप्ताह साजरा होत आहे. त्याअंतर्गत माळरानावरील पक्षी निरीक्षण तसेच ई-बर्ड प्रशिक्षण कार्यशाळा घेण्यात आली. यावेळी हा पक्षी आढळल्याची नोंद झाली.

अशी झाली कार्यशाळा

औरंगाबादच्या डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठातील गोगाबाबा टेकडी परिसरात पक्षी निरीक्षण आणि कार्यशाळा घेण्यात आली. यावेळी निसर्ग मित्रमंडळ या संस्थेचे सभासद व शहरातील पक्षीप्रेमी उपस्थित होते. पक्षी निरीक्षणास मंगळवारी दुपारी साडेतीनला सुरुवात झाली. निसर्ग मित्र मंडळाचे सचिव व पक्षी मित्र संघटनेचे किशोर गठडी यांनी पक्षी सप्ताह २०२२ बद्दल माहिती दिली. तसेच पक्षी निरीक्षण, पक्ष्यांची ओळख व त्यांच्या नोंदी कशा घ्याव्या याची माहिती दिली. याचबरोबर पक्षी अभ्यासक किरण परदेशी यांनी ई-बर्ड या पक्ष्यांच्या विषयी काम करणाऱ्या अँप विषयी माहिती व प्रशिक्षण दिले.

दुर्मिळ पक्षी मिळाला

पक्षी निरीक्षणासाठी शहरातील अनेक अबाल वुद्ध निसर्ग प्रेमी उपस्थित होते. दुर्बिणीचा वापर करून पक्षी निरीक्षण करण्यात आले. पक्षी निरीक्षण दरम्यान पक्षी अभ्यासक किरण परदेशी यांना अचानक दुर्मिळ इजिप्सियन गिधाड पक्षी (Egyptian vulture) माळरानावर आकाशात घिरट्या घालताना आढळले. किरण परदेशी यांनी तात्काळ ही गोष्ट जेष्ठ पक्षी अभ्यासक किशोर गठडी याच्या कानावर घातली. पक्षी अभ्यासक व वन्यजीव छायाचित्रकार विलास सवडे यांनी त्यांच्या कॅमऱ्यामधून या दुर्मिळ इजिप्सियन गिधाड पक्षी (Egyptian vulture) चा छायाचित्रे घेण्याचा प्रयत्न केला. एक दोन अस्पष्ट छायाचित्रे मिळाले. हे गिधाड अत्यंत वेगाने उंच आकाशात घिरट्या घालत उडून दूर निघून गेले.

निओफ्रॉन जातकुळीतील

या संदर्भात अधिक माहिती देताना किशोर गठडी व किरण परदेशी यांनी सांगितले की, पांढरे गिधाड किंवा इजिप्तशियन गिधाड (इंग्रजी: Egyptian Vulture; इजिप्शियन व्हल्चर) हे निओफ्रॉन जातकुळीतील एकमेव गिधाड आहे. ते दक्षिण यूरोप, आफ्रिका आणि आशियात आढळते. याचा आकार सुमारे घारीएवढा असतो. पूर्ण वाढ झालेल्या नर गिधाडांची लांबी ४७-५२ सेमी तर मादींची लांबी ५२-५५.५ सेमी असते. पंखांची लांबी शरीराच्या लांबीच्या २.७ पट असते. सगळे शरीर मळकट पांढऱ्या रंगाचे असते. डोके पिवळे असून त्यावर पिसे नसतात. चोच पिवळी, उडण्याच्या कामी उपयोगी पडणारी पिसे काळी असतात. शेपटी पाचरीसारखी, पंख लांब व टोकदार असतात. नर व मादी दिसायला सारखीच असतात. हे पक्षी एक एकटे किंवा जोडप्याने राहतात. या पक्षी निरीक्षणात खालील पक्षी प्रजातीची नोंद ई-बर्ड अँपवर घेण्यात आली.

नवोदित पक्षी निरीक्षकांच्या नोंदी

१) Grey Francolin (राखी तितर)

२) Spotted Dove (होला)

३) Greater Coucal(भारद्वाज)

४) Indian Nightjar(रातवा)

५) Little Swift (Indian House Swift)(पकोळी)

६) Painted Stork(रंगीत करकोचा)

७) Egyptian Vulture (गिधाड)

८) White-throated Kingfisher (खंड्या)

९) Black Drongo(कोतवाल)

१०) Bay-backed Shrike (खाटीक)

११) Rufous Treepie (टका चोर)

१२) Red-vented Bulbul (बुलबुल)

१३) Jungle Babbler (सातभाई)

१४) Indian Robin(दयाळ)

१५) Baya Weaver (सुगरण)

१६) Bee-eater (वेडा राघू)

उपक्रमासाठी निसर्ग मित्रमंडळ औरंगाबादचे नागेश देशपांडे, महेंद्र देशमुख, विलास सवडे, प्रकाश ठाकूर इत्यादींनी परिश्रम घेतले. या उपक्रमास शहरातील भीमराज सातदिवे, योगेश्वरी पुजारी, प्रज्ञा राणा,ईशानी राणा, सुभाष पुजारी, मिहिका पुजारी, बंडू पुजारी, उमा कुलकर्णी, वैभव देवकर, ज्योती नांदेकर, सुधीर कोर्टीकर, तेजल कोर्टीकर पक्षी प्रेमींची उपस्थिती होती.