संसदेत राहुल गांधींच्या माइकचा स्विच कोणाकडे:स्पीकरच्या परवानगीशिवाय बंद करता येत नाही; एकाच चेंबरमध्ये असते पूर्ण कंट्रोल

6 मार्च 2023, स्थळ - लंडनमधील हाऊस ऑफ कॉमन्सचा भव्य समिती कक्ष. काँग्रेस नेते राहुल गांधी ब्रिटिश खासदारांना संबोधित करत होते. यावेळी ते म्हणाले की, आमच्या लोकसभेत अनेकदा विरोधी पक्षांच्या सदस्यांचे माईक बंद केले जातात. आमचे माइक खराब अवस्थेत नाहीत. ते कार्य करत आहेत. परंतु तरीही तुम्ही ते चालू करू शकत नाही. मी बोलत असताना अनेकदा असे घडले आहे.

राहुल यांनी भारत जोडो यात्रेसह अनेक प्रसंगी संसदेतील माइक बंद करण्याचा मुद्दा उपस्थित केला आहे. 7 फेब्रुवारी 2023 रोजी राहुल गांधी लोकसभेत बसून राष्ट्रपतींच्या अभिभाषणावर बोलत होते. तेव्हा सभापती ओम बिरला यांनी असा सल्ला दिला की, सभापती माइक बंद करतात अशी टिप्पणी सभागृहात किंवा बाहेर करू नये.. याला उत्तर देताना राहुल म्हणाले, 'सभापती तुम्ही माइक बंद करता हे तर वास्तव आहे,.

राहुल यांच्या लंडनमधील वक्तव्यावर उपाध्यक्ष जगदीप धनखर म्हणाले की, 'लोकसभा ही खूप मोठी पंचायत आहे. जिथे आजपर्यंत माइक बंद करण्यात आलेला नाही. काँग्रेसच्या प्रवक्त्या सुप्रिया श्रीनेत्रा यांनी फेब्रुवारी 2021 चा व्हिडिओ पोस्ट केला. यामध्ये बोलत असताना राहुल गांधींचा आवाज येणे बंद झाले होते. तेव्हा राहुल सभापतींना म्हणाले होते की, सर तुम्ही माइक बंद केला आहे.

लोकसभेतील काँग्रेस संसदीय पक्षाचे नेते अधीर रंजन चौधरी यांनी 15 मार्च रोजी सभापती ओम बिरला यांना पत्र लिहून माझ्या जागेचा माइक तीन दिवसांपासून बंद असल्याचे म्हटले होते.

याबाबत दिव्य मराठीने अधिर रंजन चौधरी यांच्याशी संवाद साधला. ते म्हणाले की, माझ्या तक्रारीनंतर मला उत्तर आले की, भाजपच्या अनेक खासदारांचे माइकही बंद करण्यात आले होते. पुढे चौधरी म्हणाले की, सभापतींच्या परवानगीनंतरच सभागृहात माइक सुरू केला जातो. ऑपरेटर हे सर्व काम करतात आणि त्यांचे स्पीकरशी संभाषण चालू असते.

तुमचा माइक बंद होता, मग तुम्ही तीन दिवसांनी तक्रार का केली? असा सवाल रंजन यांना केल्यावर ते म्हणाले की, आम्ही रोज बोलतो, पण काही होत नाही. त्यामुळेच यावेळी मी पत्र लिहून तक्रार केली. पत्र लिहिण्याचा परिणाम असा झाला की माध्यमे आम्हाला फोन करून प्रश्नांची उत्तरे मागत आहात. याचा अर्थ माझ्या तक्रारीचा परिणाम झाला आहे.

संसदेत मायक्रोफोन व्यवस्थापन प्रणाली कशी काम करते हे समजून घेण्यासाठी दिव्य मराठीने माजी IAS अधिकारी आणि लोकसभेच्या पहिल्या महिला महासचिव स्नेहलता श्रीवास्तव यांच्याशी संवाद साधला. त्या म्हणाल्या की, पूर्वी खासदारांच्या तक्रारी असायच्या की आमचे प्रश्न कमी निवडले गेले, तर इतरांचे प्रश्न जास्त. कुणाचा नंबर आधी येतो, आमचा नंतर येतो. त्यामुळेच आता प्रश्न निवडण्याचे काम सॉफ्टवेअरच्या माध्यमातून केले जाते. यात मानवी सहभाग नाही.

पुढे त्यांनी सांगितले की, लोकसभेच्या प्रश्नोत्तराच्या तासात केवळ 20 प्रश्नांची तोंडी उत्तरे दिली जाऊ शकतात. ज्यांना तारांकित प्रश्न म्हणतात. असे जास्तीत जास्त 15 प्रश्न राज्यसभेत घेतले जाऊ शकतात. लोकसभेत असे 230 प्रश्न विचारले जाऊ शकतात. ज्यांची उत्तरे लिखित स्वरूपात दिली जातात. राज्यसभेत ही संख्या 160 आहे. प्रत्येक खासदाराच्या सीटवर माइक असतो. कोणीही तो बंद करू शकत नाही. तांत्रिक अडचण असेल तर खासदार सभापतींना सांगतात. स्पीकरच्या आदेशानंतरच तंत्रज्ञ संबंधित माइक तपासू शकतात. घरामध्ये ज्या प्रकारे पंखे आणि दिवे नेहमी चालू असतात, त्याच प्रकारे माइक देखील नेहमी चालू असतो. खासदार गोंधळ घालतात, तेव्हा सभापती त्यांना बसायला सांगतात. जर ते माइक बंद करु शकले असते. तर मग त्यांनी बसण्यास सांगण्याऐवजी माइकच बंद केला असता. चेंबरमध्येच बांधलेल्या कंट्रोल रूममधून मायक्रोफोन मॅनेजमेंट सिस्टीम चालवली जाते. संसद चालू असताना बाहेरच्या व्यक्तीला प्रवेश नसतो.

पुढे त्यांनी माहिती दिली की, संसदेत कोणत्या खासदाराला किती वेळ द्यायचा, हे त्यांच्या पक्षाच्या खासदारांच्या संख्येवरून ठरवले जाते. एखाद्या पक्षाचे खासदार कमी असतील तर त्यांना कमी वेळ मिळेल. ज्यांच्याकडे जास्त असेल त्यांना थोडा जास्त वेळ मिळेल. यासाठी एक तक्ता तयार केला आहे. आपल्याला बोलण्यासाठी किती वेळ दिला आहे, हे खासदारांना आधीच माहीत आहे.

त्या म्हणाल्या की, सभागृह चालवण्याची जबाबदारी सभापतींची असते. त्यांच्या सूचनेनुसार सरचिटणीस संपूर्ण प्रक्रिया पाहतात. एखाद्या ऑपरेटरने माइक बंद केला तर त्याची नोकरी जाऊ शकते. बोलत असताना कोणत्याही खासदाराचा माइक बंद करता येत नाही. तांत्रिक अडचण असेल तर ती वेगळी बाब आहे.

(स्नेहलता श्रीवास्तव यांच्या मते, ही माहिती त्या लोकसभेत होत्या तेव्हाची आहे. त्यांचा कार्यकाळ 1 डिसेंबर 2017 ते 30 नोव्हेंबर 2020 पर्यंत होता.)

प्रश्नोत्तराच्या तासात खासदारांना बोलण्यासाठी तीन मिनिटे असतात, त्यानंतर माइक बंद होतो.
नाव न सांगण्याच्या अटीवर एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने सांगितले की, दोन्ही सभागृहात मायक्रोफोन बंद करणे किंवा चालू करण्याची यंत्रणा मॅन्युअल आहे. मात्र, शून्य तासात (प्रश्नोत्तर तासात) प्रत्येक सदस्याला बोलण्यासाठी फक्त तीन मिनिटे दिली जातात. यानंतर मायक्रोफोन आपोआप बंद होतो. खासदाराची बोलण्याची पाळी येत नसेल, तरीही त्यांनी बोलण्याचा प्रयत्न केला, तर अशावेळी मायक्रोफोनही बंद होऊ शकतो. हे सर्व सभापतींच्या सूचनेवरून चेंबरमध्ये बसलेले कर्मचारीच करू शकतात.

पुढे ते म्हणाले की, लोकसभा आणि राज्यसभा या दोन्ही ठिकाणी मायक्रोफोन व्यवस्थापन प्रणाली चालवणारे कर्मचारी खूप वरिष्ठ आहेत. जे मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार कार्य करतात. मात्र, सभापतींच्या सूचनेवरून खासदारांचे माइक बंद केले जातात, हे सांगणे कठीण आहे. सहसा असे होत नाही.

काँग्रेसचा सवाल- राहुल गांधी बोलतात, मग तांत्रिक बिघाड का येतो?
काँग्रेसचे प्रवक्ते गौरव वल्लभ म्हणाले की, 'राहुल गांधी किंवा खरगे साहेब बोलत असताना माइक बंद का होतो? तांत्रिक बिघाड एकाच वेळी का येतो. एकाग्रता भंग करण्याचा हा एक मार्ग आहे. जेव्हा कोणी बोलत असेल तेव्हा एक ओघ असतो. माइक बंद झाल्यावर बोलण्याची लय तुटते. माइक चालू झाल्यावर ते पुन्हा बोलू लागतात. पण त्याचे वेळेचे घड्याळ चालूच असते. त्या व्यक्तीला पुन्हा बोलायला सुरुवात करावी लागते. विरोधकांना बोलण्यापासून रोखण्यासाठी हा एक प्रकार आहे.

त्यांनी दावा केला की, राहुल बोलत असताना माइक बंद झाल्याचे आमच्याकडे व्हिडिओ आहेत. अदानींच्या बाबतीतही ते बोलत असताना माइक बंद केला होता. खरगे साहेब बोलत असताना असाच प्रकार घडला होता.

राहुल यांची खासदारकी रद्द, निवडणुकीवरही बंदी:निवडणूक लढवता येईल का? तुरुंगात जातील की, 8 वर्षांचा ब्रेक

राहुल गांधी आता खासदार राहिलेले नाहीत. शुक्रवारी लोकसभा सचिवालयाने त्याची अधिसूचना जारी केली. घटनेच्या कलम 102(1) आणि लोकप्रतिनिधी कायदा, 1951 च्या कलम 8 नुसार त्यांना संसदेच्या सदस्यत्वासाठी अपात्र ठरवण्यात आले आहे.

एक दिवस आधी, म्हणजे गुरुवारी, सुरत कोर्टाने त्यांना मानहानीचा दोषी ठरवले आणि त्यांना 2 वर्षांची शिक्षा सुनावली आहे. 2019 च्या निवडणुकीच्या भाषणात राहुल यांनी मोदी आडनावावर भाष्य केले होते. याप्रकरणी त्यांच्यावर मानहानीचा खटला सुरू होता. त्यावर सुरत न्यायालयाने निकाल दिला होता. मात्र, लगेच त्यांना जामीनही मंजूर झाला होता.

खासदारकी रद्द झाल्यानंतर राहुल गांधींसमोर कोणते पर्याय उपलब्ध आहेत, अशा महत्त्वाच्या प्रश्नांची उत्तरे दिव्य मराठी एक्सप्लेनरमध्ये आपण घेणार आहोत. येथे वाचा संपुर्ण बातमी.

राहुल यांच्यावरील कारवाईवर काँग्रेसचे कॅम्पेन

काँग्रेस नेते राहुल गांधी यांचे संसदेचे सदस्यत्व शुक्रवारी रद्द करण्यात आले. या निर्णयापूर्वी काँग्रेससह 14 विरोधी पक्षांनी आधी संसदेत आणि नंतर दिल्लीच्या रस्त्यावर निदर्शने केली. विरोधी पक्षांनी विजय चौकापर्यंत मोर्चा काढला. विरोधी खासदारांनी जी पोस्टर्स लावली होती, त्यावर लिहिले होते- लोकशाही धोक्यात आहे. राहुल यांना भेटण्यासाठी प्रियंका गांधी त्यांच्या घरी पोहोचल्या.

सदस्यत्व रद्द करण्याच्या निर्णयानंतर काँग्रेसचे प्रदेशाध्यक्ष मल्लिकार्जुन खरगे म्हणाले की, लोकशाहीच्या रक्षणासाठी तुरुंगात जावे लागले तरी आम्ही जाऊ. दिल्लीतील काँग्रेस कार्यालयावरही कार्यकर्त्यांनी निदर्शने केली. त्यांची पोलिसांशी झटापटही झाली. काही कार्यकर्त्यांना ताब्यात घेण्यात आले. काँग्रेसचे प्रमुख डीके शिवकुमार यांनाही कर्नाटकात ताब्यात घेण्यात आले आहे. जम्मूमध्येही निदर्शने झाली. येथे वाचा संपुर्ण बातमी.