फंडा:शाळा सोडल्यानंतर मुले लवकर परिपक्व होतात

आठवण करा जेव्हा शाळेत खोड्या केल्या म्हणून शिक्षा झाली तेव्हा तुम्हाला बाकावर किती वेळ उभे केले होते? कदाचित ३० मिनिटे किंवा पूर्ण ४० मिनिटांसाठी! लग्नाच्या खुर्चीवर लांब पिसे असलेला मोराचा पोशाख घालून कोणी आठ तास कसे उभे राहू शकते याची कल्पना करा, जेणेकरून लोकांना वाटेल की खरा मोर उभा आहे. जयपूरमधील एका लग्न समारंभात मी पाहिले की मोरासारखा अभिनय करणाऱ्या चार लोकांमध्ये युक्रेनला राहणारी अलीम होती, जी २० वर्षांपेक्षा थोडी मोठी होती.

युद्धग्रस्त प्रदेशात आपल्या कुटुंबाच्या परिस्थितीबद्दल अनभिज्ञ असलेले हे तरुण वर्क व्हिसावर भारतात काम करत आहेत आणि भविष्यासाठी चार पैसे वाचवण्यासाठी कोणतेही परिश्रमपूर्वक काम करण्यास तयार आहेत, जे सध्या अनिश्चित आहे. जेव्हा मी अलीमशी बोललो तेव्हा मला जाणवले की जेव्हा तिला एकटेपणा वाटतो तेव्हा ती नातेवाइकांशी बोलू शकत नाही, कारण रशिया-युक्रेन युद्धामुळे. ती म्हणाली की, ‘जेव्हा नशीब साथ देते, तेव्हाच आपण कुटुंबीयांशी बोलू शकतो. पण घरी सर्व ठीक आहे का हे विचारण्याची हिंमत नाही. चांगल्या सोयी-सुविधांमध्ये वाढलेल्या या मुलांची परिपक्वता आणि एवढी मेहनत करण्याची त्यांची तयारी पाहून मी थक्क झालो.युद्ध आणीबाणीमुळे अलीममध्ये परिपक्वता आली आहे का असा प्रश्न तुम्हाला पडत असेल, तर मी तुम्हाला १३ वर्षांच्या सुरोत्तमा दुबेची ओळख करून देतो. तिचे वडील पंकज हे भोपाळचे थिएटर आर्टिस्ट आहेत आणि ते मुंबईत अभिनय शिकवतात, कोरोनामुळे घरात कैद असताना सुरोत्तमाला दोन वर्षांत मोबाइलचे व्यसन जडल्याची तक्रार ते बऱ्याच दिवसांपासून करत होते. अशाच तक्रारी करणाऱ्या पालकांना मी सांगतोय की मुलांना बाहेरच्या जगाशी संपर्क आला तर ही सवय निघून जाईल. मी सहसा घाम काढणाऱ्या गतिविधींचा सल्ला देतो जे मन आणि शरीराला थकवून टाकते.

पंकज अभिनय क्षेत्राशी जुळलेला असल्याने या वर्षाच्या सुरुवातीला सिनेमा सुरू होताच त्याने थिएटर्समध्ये जाण्यास सुरुवात केली. पण त्याने एक चांगलं काम केलं, ते म्हणजे आपल्या मुलीला त्याच्यासोबत चांगले चित्रपट दाखवायला घेऊन जात असे. बाप-लेक असेच एकदा चित्रपटगृहात असताना पंकजने मध्येच मोबाइल पाहण्यास सुरुवात केली. मोबाइलच्या स्क्रीनवरून निघणाऱ्या प्रकाशाने बाकीचे प्रेक्षक अस्वस्थ झाले. त्यांचे चेहरे पाहून सुरोत्तमाला राग आला आणि तिने वडिलांना मोबाइल बंद करण्यास सांगितले आणि मग पंकजच्या लक्षात आले की, सार्वजनिक ठिकाणी जाऊ लागल्याने त्यांची मुलगी परिपक्व झाली आहे. थिएटरमध्ये ती क्वचितच तिचा मोबाइल वापरते. बाहेरचे जग पाहण्याऐवजी घरात दीर्घकाळ राहिल्यामुळे अनेक मुले अनेक उपक्रमांना मुकतात. अलीमसारख्या तरुण प्रौढांसाठी ही एक वेगळी जागतिक परिस्थिती आहे. बाहेर खूप गुन्हे घडत आहेत असे सांगून मुलांना रोखू नका. त्यांना बाहेर जा आणि त्यांच्या खांद्यावर जबाबदारी घेण्यास सांगा. मी पाहिले आहे की मुले घरापासून दूर असताना आणि अडचणीच्या वेळी सावध असतात. माझा ठाम विश्वास आहे की मुले आणि किशोर जितकी घराबाहेर पडतील तितकी ते सुरोत्तमासारखे व्यसनापासून मुक्त होतील आणि आपल्या खांद्यावर जबाबदारी घेतील अलीम सारखी.

फंडा हा आहे की, सुरक्षेचे कारण सांगून मुलांना घरात कैद करण्याची गरज नाही. त्यांना दक्षतेने आणि योग्य सावधगिरी बाळगण्यास सांगून बाहेर पाठवा, यामुळे ते क्रूर जगाचा सामना करण्यासाठी लवकर परिपक्व होतील.

मॅनेजमेंट गुरू raghu@dbcorp.in एन. रघुरामन