वृत्तवेध:गुजरातमध्ये काँग्रेस पक्षाच्या मार्गात कोण बनले अडसर?

सगळीकडे सध्या एकच चर्चा आहे - गुजरात आणि हिमाचल प्रदेश. त्यातही गुजरातची जरा जास्तच चर्चा आहे. एक्झिट पोलचा अतिरेक पाहून या चर्चांना आणखी पंख फुटले आहेत. त्यामुळे एक्झिट पोल भाजपला खुश करण्यासाठी आहेत का? असूही शकतात! असेही होऊ शकते की, एक्झिट पोल बरोबर असून गुजरातमध्ये भाजपला १३० ते १४८ जागा मिळू शकतात! कारण काँग्रेसने या वेळी गुजरात निवडणुकीचीही चिंताच केली नाही. ती भारत जोडो यात्रेत व्यग्र होती. फक्त अशोक गहलोत यांच्या मेहनतीने गेल्या वेळी काँग्रेसला ७७ जागा मिळाल्या होत्या. या वेळी परिस्थिती त्यांच्यासाठी अनुकूल नव्हती. वास्तविक निकाल काहीही असोत, काँग्रेसचे प्रयत्न कमी पडले, हे सर्व जण मान्य करतात. आम आदमी पार्टीचे आकर्षक घोषणा नक्कीच कामी आल्या. आम आदमी पक्षालाही यशाला फारसा वाव नाही, पण परोक्ष किंगमेकरची भूमिका बजावण्यात तो पटाईत आहे हे सिद्ध झाले आहे. म्हणजेच तो पराभुताला जास्त कठोर पराभव आणि विजेत्याला मजबूत विजय देऊ शकतो. राजकारणात किंगमेकर हा केवळ स्वत:च्या पाठिंब्याने एका अधांतरी पक्षाचे सरकार बनवणाराच नसतो. खरा किंगमेकर तोच असतो, जो विजय-पराभवाच्या निर्णयांमध्ये फरक करू शकतो किंवा काही प्रमाणात निकाल बदलण्याची ताकद त्याच्यात आहे. गुजरातमध्ये आम आदमी पक्षाने हेच केले आहे. काँग्रेस हे समजू शकली नाही. भाजपला ते वेळेआधीच समजले. गुजरातीमध्ये एक म्हण आहे- ‘पाणी पहेलां पाल बांधवी’ म्हणजे पाण्याचा लोंढा येण्यापूर्वी बांध घाला. भाजपने हेच केले. निवडणुका जाहीर होण्यापूर्वी भाजपने आम आदमी पक्षाविरुद्ध कठोर सूडबुद्धी सुरू केली होती. आम आदमी पार्टी गुजरातमध्ये काही तरी मोठं करून दाखवणार आहे, असे गुजरात आणि उर्वरित देशातील जनतेलाही वाटत होते. तसे नसते तर भाजपसारख्या पक्षाचा एवढा भ्रमनिरास का झाला असता? तो घाबरून का फिरला असता? ही भाजपची रणनीती होती. आपण इथे वर्षानुवर्षे सत्तेत असूनही काँग्रेसची चाळीस टक्के मते पक्की आहेत, हे त्याला माहीत होते. त्यांच्यात फूट पाडण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे आम आदमी पक्षाची अतिशयोक्ती करणे. भाजपनेही तेच केले. शहरांमध्ये आपला मतदार कोणीही फोडू शकत नाही, हे भाजपला माहीत होते. त्यामुळे वेढा घालून त्यांनी ‘आप’ला बहुतांश ग्रामीण भागापुरते मर्यादित केले. तिथे भाजपचे न होता काँग्रेसचे जास्त नुकसान झाले. एक्झिट पोल जवळपास तीच गोष्ट सांगत आहेत. जागांच्या बाबतीत एक्झिट पोलच्या अंदाजात काही तरी गडबड होण्याची शक्यता आहे. कारण १३० ते १४८ जागा ते भाजपला देत आहेत, ही त्यांची कल्पना असू शकते. भाजपचे सरकार स्थापन होणार हे जवळपास निश्चित झाले असले तरी इतक्या जागा मिळण्याची शक्यता कमी दिसते. मात्र, प्रत्यक्ष निकाल ८ डिसेंबरला लागणार आहेत. एक्झिट पोलचे वास्तवही तेव्हाच समोर येईल आणि मतदारांचा कलही खऱ्या अर्थाने तेव्हाच समजेल. आयुष्यभर भाजपमध्ये राहून काही वर्षांपूर्वी काँग्रेससह अनेक पक्ष बदलणारे धडाकेबाज नेते शंकरसिंह वाघेला भाजपला केवळ ऐंशी जागांपर्यंतच मर्यादित ठेवत आहेत. त्यांची ही घोषणा कितपत बरोबर ठरते, हे पाहावे लागेल.

नवनीत गुर्जर नॅशनल एडिटर, दैनिक भास्कर navneet@dbcorp.in